Alle ruim 500 examenfraudeurs van KPMG zijn beboet, de laan uit gestuurd of hen is promotie onthouden. De Amerikaanse boete van 25 miljoen dollar moeten de aandeelhouders/partners samen ophoesten.
In het laatst gepubliceerde jaarverslag 2021-2022 (tot oktober) staat een aantal van 158 partners, bij 3.800 medewerkers. Per partner kost de boete van de PCAOB (Public Company Accounting Oversight Board) gemiddeld ruim €145.000. Een deel van de gemiddeld 100 fraudeurs per jaar tussen 2017 en 2022 betaalt een boete die wel in de kas van KPMG stroomt, waardoor er indirect meer winst is voor de partners.
Geen aftrek
Op een winst voor belastingen (die vooral geheven wordt bij de BV’s van de partners) van zo’n €115 miljoen in totaal zou per partner gemiddeld bijna €730.000 winst geboekt zijn. Dus de boete betekent geen rib uit het lijf. Wel is onderdeel van de voorwaarden van de straf dat de boete niet van de winst voor belastingen mag worden afgetrokken.
Omdat niet de AFM, maar het Amerikaanse PCAOB (Public Company Accounting Oversight Board) de straf uitdeelt, belandt de boete in de VS en niet in Nederland. Terwijl voornamelijk Nederlandse klanten zijn benadeeld doordat ze accountants en adviseurs inhuurden die onvoldoende gekwalificeerd waren.
Waar gaat het boetebedrag heen? “Volgens de Amerikaanse wet moet al het geld dat de PCAOB int uit handhavingsboetes gaan naar beurzen voor accountingstudenten”, stelt de woordvoerster van de toezichthouder in Washington. Dit onderwijsprogramma helpt vooral studenten uit achterstandsgroepen, dus de Nederlandse fraudeurs dragen bij aan Amerikaans ontwikkelingswerk.
Hottenhuis zwaar gekapitteld
De PCAOB uit klare taal in de openbaarmaking van de zware overtredingen van KPMG-bestuurder Marc-Anton Hogenboom, die behalve $150.000 boete ook een beroepsverbod krijgt. Registeraccountant Hogeboom is het hardst geraakt. Hij moest KPMG in februari 2024 verlaten na bijna 34 jaar dienstverband en 22 jaar partnerschap. Hij trad al in 2023 terug als bestuurder na intern onderzoek. Hij had persoonlijk meer dan eens geknoeid met verplichte examens.
In het Nederlandse persbericht moet CEO Stephanie Hottenhuis door het stof vanwege het aanvankelijk lankmoedige optreden bij de eerste fraudemeldingen, waarop een tweede klokkenluider nodig was om de zaak op scherp te zetten.
PCAOB-voorzitter Erica Williams is harder: “De CEO van KPMG Nederland kwam erachter dat de verklaringen onjuist waren en informeerde niemand hierover tot maanden later, toen een tweede klokkenluider zich meldde. Pas toen corrigeerde het bedrijf de onjuiste verklaringen aan onderzoekers.
Dit wangedrag onthult een ongepaste toon aan de top en een compleet falen van de leiding van het bedrijf om een ethische cultuur te bevorderen die het vertrouwen van investeerders waard is.”
Deze toonzetting laat weinig ruimte voor een persoonlijke conclusie van Stephanie Hottenhuis. Eerder trad president-commissaris Rogier van Boxtel af nadat hij moest bekennen zelf gefraudeerd te hebben met examens.
PwC, Deloitte en EY
De drie andere Nederlandse Big Four-accountants staat nog straf te wachten, maar de PCAOB zegt daar niet op vooruit te willen lopen. De AFM wil er evenmin iets over kwijt en ook niet zeggen of ze namenlijsten heeft van de fraudeurs bij de Big Four.
Er zijn tot nu toe wereldwijd negen accountancybedrijven bestraft wegens examenfraude. Erica Williams stelt bij de straf voor KPMG Nederland en twee kleinere Aziatische bedrijven een oplopende tendens vast: “We hebben een record gevestigd in 2022. We hebben dat record in 2023 verbroken. En vandaag breken we het weer.”