“Inflation is always and everywhere a monetary phenomenon”. Leest u een artikel van iemand die waarschuwt dat we aan de vooravond staan van een periode van oplopende inflatie, dan is de kans groot dat u dit beroemde citaat van Milton Friedman tegenkomt.
In veel van dit soort artikelen is de diepgang helaas ver te zoeken: men noemt eerst wat duizelingwekkende getallen over de centrale banken die de geldpers hebben aangezet, vervolgens citeert men Friedman en daarmee is het bewijs meestal wel rond.
Friedman heeft het gezegd, dus veel verder hoeven we niet te denken, lijkt de gedachtengang.
Friedman heeft het gezegd
Voor de duidelijkheid eerst wat achtergrondinformatie: Milton Friedman was de grondlegger van het Monetarisme, een economische stroming die in de jaren zeventig met succes een weerwoord formuleerde tegen het toen overheersende Keynesiaanse gedachtengoed.
Anders dan de Keynesianen geloofden de Monetaristen helemaal niet in een actieve inbreng van de overheid om de economie te stimuleren. Als je al een beleid zou willen voeren om de conjunctuurgolf tegen te gaan, dan was het monetaire (geld)beleid van centrale banken op korte termijn veel effectiever dan het budgettaire beleid.
Dat hield overigens niet in dat ze voor een actief beleid waren: monetair beleid zou er in het beste geval slechts tijdelijk in slagen om hogere reële groei (of strikt genomen lagere werkloosheid) te genereren, om vervolgens alleen maar inflatie aan te wakkeren.
Algemeen geaccepteerd
Dat dit idee op invloedrijke plekken een geaccepteerd gegeven is, wordt wel duidelijk als ik naar de website van de Europese Centrale Bank (ECB) kijk. Op de pagina waar de doelstellingen van het monetaire beleid omschreven wordt, staat het volgende:
"Monetary policy can affect real activity only in the shorter term. But ultimately it can only influence the price level in the economy."
Friedman had het zelf niet beter kunnen verwoorden... Als Friedman het gezegd heeft en als zelfs centrale banken het daar mee eens zijn, dan zal het wel kloppen, toch?
Begrijp me niet verkeerd, ik geloof zonder meer dat een te ruim monetair beleid op termijn tot inflatie kan leiden, maar dat betekent niet dat inflatie zo maar uit de lucht komt vallen. Wat denkt u?
- Zouden ze bij bol.com besloten hebben de prijzen te verhogen naar aanleiding van de uitkomst van de tweede LTRO (Long Term Refinancing Operation) van de ECB?
- Zou de publicatiedatum van M3 bij de vakbonden verplicht in alle agenda’s staan?
Geldgroeicijfers
Sterker nog, is er überhaupt nog wel iemand die naar de M3-geldgroeicijfers kijkt? Tien jaar geleden stond de publicatie van de geldgroeicijfers nog hoog in de top-tien van toonaangevende gebeurtenissen – vroegâh zeg maar.
Tegenwoordig moet je je best doen om er een krantenbericht over te vinden. Dat ze in de Verenigde Staten vijf jaar geleden gestopt zijn met de publicatie van de M3-data zal koren op de molen van de gemiddelde complot-theorist zijn, maar de droge werkelijkheid is dat M3 niet makkelijk te interpreteren of te beheersen is.
Om Gerald Bouey de voormalig president van de Canadese centrale bank bij het loslaten van een niet-succesvol gebleken M1-doelstelling te quoten: "We didn't abandon the monetary aggregates, they abandoned us."
Friedman heeft wel meer gezegd…
Mijn punt is dat de geldpers niet zo maar opeens tot inflatie leidt. Geen onderneming, geen vakbond laat zich leiden door de geldgroei, of - wat overigens iets heel anders is - de grootte van de balans van de ECB. Dat is ook helemaal niet wat Friedman beweerde, overigens.
Zoals hij het verwoordde: inflatie is het gevolg van “too much money chasing too few goods”. Het punt is dat het met dat chasen tot nu toe niet echt wil vlotten: het grootste deel van de extra liquiditeit wordt momenteel op de balansen van de banken geparkeerd.
Niet voor niets had diezelfde Friedman het in dit verband over "long and variable lags" waarmee geldgroei zich in inflatie omzet. Inflatie wordt pas een structureel probleem:
- als al die extra liquiditeit ook daadwerkelijk door een sterke expansie in kredietverlening in de economie terechtkomt
- als de economie tegen beperkingen begint aan te lopen doordat fabrieken op volle toeren draaien of er geen goed geschoolde arbeid meer te vinden is
Groeispurt
Maar laten we nou eens eerlijk zijn: hoe realistisch is dat beeld momenteel? Oververhitting van de economie is in de geïndustrialiseerde wereld absoluut niet aan de orde, in Europa wachten we vol spanning af hoe diep de huidige recessie zal zijn…
Kortom, áls u verwacht dat we het komende jaar een inflatieprobleem krijgen door het te ruime monetaire beleid, moet u in mijn ogen ook consequent zijn en dus óók voorspellen dat we aan de vooravond van een sterke groeispurt staan.
Aangezien ik iedereen tot nu toe voornamelijk hoor verkondigen dat de groei ook de komende jaren beneden-trendmatig zal blijven, heb ik wat moeite met de al te simpele ik-citeer-Friedman-en-dus-komt-er-inflatie verhaallijn.
Niet-monetaire inflatie
Overigens zie ik voldoende potentiële bronnen die wel degelijk tot inflatie kunnen leiden:
- BTW-verhogingen door overheden die hun financiën op orde moeten brengen
- stijgende grondstoffenprijzen door een groeiende middenklasse in de opkomende landen
- een olieprijs die sterk oploopt door een conflict in Iran
- een wegzakkende euro
Allemaal valide argumenten om te stellen dat de ECB het moeilijk gaat krijgen om de inflatie de komende jaren rond of onder de 2% te houden. Tegelijkertijd ook allemaal argumenten die haaks staan op het veel gebruikte citaat van Friedman dat inflatie altijd en overal een monetair fenomeen is…
Overigens hebben we bij Robeco een inflatiemonitor waar we de ontwikkeling van de verschillende bronnen van inflatie in kaart brengen en in de gaten houden. Zoals onderstaande grafiek duidelijk laat zien, geeft de meest recente uitslag duidelijk aan dat er van inflatie in de eurozone op korte termijn nog niet al te veel schokkends te verwachten valt.
Klik op de afbeelding voor een grote versie
Voor de laatste update van de inflatiemonitor, klik hier.