Tussen alle mogelijke oplossingen voor de Europese schuldencrisis vond ik afgelopen zaterdag één van de meest originele. In Het Financieele Dagblad stelde hoofdeconoom Han de Jong van ABN Amro voor om de ECB massaal Europese staatsobligaties te laten opkopen. Op het eerste gezicht is dat niet een verrassend voorstel. De ECB heeft bij monde van voorzitter Mario Draghi al aangegeven dat onder voorwaarden te willen doen.
De Jong meent echter dat de ECB niet alleen de schuld van probleemlanden moet opkopen, maar ook van Duitsland, Nederland en Finland. Dat is al opmerkelijk, maar het meest in het oogspringende punt uit het plan van De Jong is om de aangekochte schuld vervolgens af te schrijven. Als de schuldinkoop door de ECB bijvoorbeeld over 30% van het bruto nationaal product zou gaan, betekent dit dat elk EU-land een forse verlichting van de schuld krijgt. Niet alleen de zwakke landen, maar ook de sterke!
Het lijkt een gewaagd voorstel. Het totale bruto nationaal product van de zeventien EU-landen is krap 10.000 miljard euro. Het voorstel van De Jong behelst dat de ECB voor 3.000 miljard euro aan EU-staatsobligaties opkoopt en dat bedrag vervolgens afschrijft. De centrale bank loopt hierdoor tegen een verliespost op van een slordige 3.000 miljard euro, even groot als de totale balansgrootte van de ECB.
Daarmee wordt de centrale bank opgezadeld met een ondraaglijke last, maar dat hoeft geen probleem te zijn. Alle EU-landen zijn aandeelhouder in de ECB. Het enorme verlies wordt gecompenseerd door de sterke verlaging van de schuld in alle EU-landen. Het verlies bij de ECB hoeft daarnaast niet direct gecompenseerd te worden. De centrale bank kan onbeperkt geld scheppen zonder daarvoor activa aan houden.
Stimuleringsimpuls
Het gevolg is dat door een dergelijke ECB-actie het EU-gebied een enorme stimuleringsimpuls krijgt. Daarnaast zal het vertrouwen op de financiële markten toenemen door de verlaging van de schuldquote van alle EU-landen. Vooral interessant aan het plan is dat de oplossing van de schuldencrisis op deze manier geen geldoverdracht van de rijke naar de arme landen met zich meebrengt. Dat zal het draagvlak voor een dergelijke ECB-actie, zeker in de noordelijke lidstaten, positief beïnvloeden.
Ik kan niet anders zeggen dat het een ingenieus idee betreft, hoewel ik vind dat politici de crisis behoren op te lossen en niet de ECB. Als dat echter niet mogelijk is, dan kan het plan van De Jong een goede oplossing zijn om de Europese munt en economie te redden. De opkoop en afschrijving van staatsschuld bewerkstelligt in één klap alle gewenste doelstellingen. Er is echter één groot potentieel gevaar: inflatie.
Potentieel gevaar
In feite betekent de voorgestelde ECB-actie dat er een enorme hoeveelheid geld wordt gecreëerd. De bestedingsimpuls die daaruit voortvloeit kan gemakkelijk in een opwaartse loon-prijsspiraal uitmonden. Hoe beheersbaar is zo’n inflatoire ontwikkeling? Dat is moeilijk te zeggen, maar het bestrijden van inflatie is core business van de centrale banken.
Het gaat ze veel beter af dan het aanpakken van deflatie, zoals we zien in Japan. Het instrumentarium om inflatie te bestrijden is ook veel effectiever. Het verhogen van de tarieven kan als rentewapen tot in het oneindige worden ingezet. Dat is bij verlaging van de rente, zoals in het scenario van deflatiebestrijding, niet het geval.
Het belangrijkste middel dat de ECB in handen heeft de inflatie in toom te houden is de toekomstige herkapitalisatie van de ECB. Die herkapitalisatie gaat plaatsvinden op het moment dat de economische groei aanzwengelt. De overheden zijn dan in staat de “schuld” aan de ECB alsnog in te lossen, want dat is wat feitelijk gebeurt via het plan van De Jong. De EU-staatsschuld wordt deels omgezet in een flexibele verplichting aan de ECB, die pas ingelost wordt op het moment dat de overheden weer vlees op de botten hebben.
Natuurlijk blijft de uitgifte van eurobonds de beste en democratisch gezien de meest legitieme weg om uit de eurocrisis te komen. Maar het opkopen en amortiseren van staatsschuld van alle EU-landen is als second best noodoplossing een perfect idee. Het is een eenvoudige, effectieve, goed uitvoerbare bijdrage om met een relatief laag risico de eurocrisis op te lossen. Dat moet dus wel op veel weerstand stuiten.