De voorwaardelijke boete voor BinckBank past goed in de visie van de AFM dat beleggers zoveel mogelijk beschermd moeten worden. Maar schiet de regelgeving zijn doel niet voorbij?
BinckBank heeft een voorwaardelijke boete van €500.000 gekregen van de AFM, zo werd afgelopen week bekend. De toezichthouder heeft deze dwangsom opgelegd vanwege overtreding van de product governance-regels.
Product governance-regels voorkomen onder andere dat klanten producten kopen die voor hen eigenlijk niet geschikt zijn - ook wel bekend als “mis-selling”.
SPAC's en opties
Bij dit onderzoek ging het specifiek over SPAC’s en opties op het (oude) Binck-platform. Onderzoek van de AFM wees uit dat het mogelijk was geweest dat klanten een SPAC hadden gekocht terwijl dit (misschien) een te risicovol product voor hen was. Uit het rapport blijkt overigens niet dat dit gebeurd is, maar BinckBank had vooral ook de procedures niet op orde.
Op het eerste gezicht denkt u misschien; wat een non-nieuws, de zoveelste boete voor een bank of broker, ze hebben vast weer iets fout gedaan. In dit geval is BinckBank wellicht ook tekortgeschoten, maar toch is het een interessante casus in het grotere verhaal van de trend van de regelgeving.
Miskopen
Om te beginnen is het natuurlijk een goede zaak om te voorkomen dat particuliere beleggers het ‘verkeerde’ product kopen. Denk aan klanten die opties of Turbo’s kopen met geld dat ze eigenlijk niet kunnen missen.
Hier zijn banken en brokers het ook volledig mee eens; de mogelijke extra inkomsten wegen niet op tegen de kosten van mogelijke rechtszaken en reputatieverlies. Zeker als een partij zelf (veel) geld aan een product verdient dat niet passend is, moet er worden opgetreden. Dat laat onverlet dat naar mijn mening elke belegger ook altijd zelf verantwoordelijk blijft voor zijn aankopen.
Ondanks een vrij uitgebreid onderzoeksrapport is het lastig in te schatten hoe kwalijk de praktijken van BinckBank nu precies waren. Maar in de basis vraag ik me toch af hoe erg het is als een klant - zonder enige aanmoediging van Binckbank, die er behalve een paar euro transactiekosten ook niet veel voordeel aan heeft - volledig uit eigen wil een SPAC wil kopen. Dit lijkt me overigens in de meeste gevallen ook geen aanrader, maar dit terzijde. Kopen mensen dan echt een SPAC zonder zich ook maar een beetje te verdiepen in de risico's?
Doorgeslagen
De AFM lijkt de laatste jaren echter toe te willen naar een wereld waarin beleggers volledig beschermd zijn tegen risico’s, waarbij de verantwoordelijk hiervoor volledig bij de banken en brokers ligt.
Vóór de financiële crisis was de visie van de AFM, enigszins gesimplificeerd: als er goede informatie over de kosten en risico’s beschikbaar is, dan is het vervolgens aan de belegger of hij een product koopt, en is dat ook zijn/haar eigen risico en verantwoordelijkheid.
Curlingouder
Na de crisis is de beurswaakhond opgeschoven richting: “We moeten beleggers pro-actief tegen zichzelf (en tegen banken en brokers?) beschermen. Ook al willen ze speculatief beleggen, we moeten dat zoveel mogelijk onmogelijk maken.” De AFM is zich hierdoor aan het ontpoppen als een soort curlingouder die haar kindjes tegen alle risico's van de wereld wil beschermen.
Dat deze weg is ingeslagen is gezien de problemen in deze financiële crisis wel te begrijpen, maar om een aantal redenen denk ik dat het nu is doorgeslagen:
1. Eigen verantwoordelijkheid
Beleggers moeten zelf verantwoordelijk blijven en zich dat ook realiseren. Door alle regels denken veel particuliere beleggers inmiddels ook dat hun bank of broker hen had moeten beschermen als het fout gaat. Dit blijkt ook uit de vele zaken op de KIFID-website waarin beleggers ondanks meerdere waarschuwingen te veel risico namen en vervolgens toch de bank of broker de schuld gaven. Beleggen is altijd risicovol en tenzij je misleid wordt, blijf je zelf verantwoordelijk.
2. Vrijheid om te kiezen
Beleggers die bekend zijn met de kosten en risico’s moeten de vrijheid blijven behouden om risico te nemen. Als iemand per se voor eigen risico SPAC’s of opties (hierbij is er ook een kennistoets overigens) wil kopen, dan moet dat wat mij betreft kunnen.
Voorwaarde is natuurlijk wel dat de kosten en risico’s vindbaar zijn (en correct weergegeven) en het moet duidelijk zijn wie er wat aan verdient.
De kosten staan tegenwoordig ook in het verder vrij waardeloze en door niemand gebruikte Essentiële-informatiedocument (EID). Dit is ook een goed voorbeeld van goedbedoelde regelgeving die uiteindelijk niemand beschermt, heel kostbaar is en er ook voor zorgt dat interessante ETFs waarvan geen EID beschikbaar is niet meer in Nederland te krijgen zijn.
3. Niet meer, maar heldere regels
Er zijn wel regels nodig, maar die moeten duidelijker zijn, zo blijkt ook uit deze zaak. De AFM laat brokers nu rijden op de snelweg, zonder duidelijk aan te geven wat de maximumsnelheid is. Achteraf kan je alleen wel een boete krijgen voor te hard rijden.
In het besluit is te lezen dat Binck in een eerder verweer stelt dat een dwangsom niet terecht is: “Een last onder dwangsom is niet het geëigende middel voor het afdwingen van de naleving van productgovernance regels, aangezien het open normen betreft. In het kader van het beginsel van rechtszekerheid is vereist dat een last onder dwangsom zodanig duidelijk en concreet geformuleerd wordt, dat degenen tot wie de last zich richt niet in het duister hoeft te tasten over hetgeen gedaan of nagelaten moet worden om de overtreding te beëindigen.”
Een zeer terecht punt, mijns inziens. In het besluit zien we een opeenstapeling van pogingen van BinckBank om aan de eisen te voldoen, waarbij telkens iets wordt gevonden waardoor het nog steeds niet goed is.
Bijvoorbeeld (geparafraseerd): "Binck geeft wel criteria, maar niet hoe de criteria en beoordeling verder worden ingevuld" en "Binck geeft wel een einddatum, maar niet concreet is welke tussentijdse mijlpalen noodzakelijk zijn om tot deze aanpassing te komen", etc. etc.
In de besluittekst komt 121 keer het woord “niet” voor, 22 keer het woord “geen” en 22x het woord “onvoldoende”. Het blijft steeds onvoldoende, dus de AFM moest wel een voorwaardelijke boete geven, dat is de strekking. Geef dan gewoon exact aan hoe je het hebben wilt!
4. Water stroomt naar het laagste punt
Het beleid van streng optreden bij banken, brokers en reguliere financiële producten maar niet tegen crypto’s, heeft tot gevolg dat er relatief veel in cryptovaluta wordt gehandeld. Volgens onderzoek van de AFM bezaten 1,2 miljoen Nederlanders in december 2021 crypto’s.
Enerzijds worden brokers nu beboet en het productaanbod aan banden gelegd, terwijl er anderzijds wel reclames mogelijk zijn waarin de prestaties van bitcoin werden vergeleken met de spaarrente. Je kan in Nederland nu makkelijker een bitcoin kopen dan een Nederlandse staatsobligatie.
5. En wie betaalt het?
Tot slot de kosten - dit onderzoek alleen al kost qua manuren werk zowel de AFM als Binck natuurlijk heel veel geld. Aangezien de AFM wordt bekostigd door de financiële ondernemingen zelf, betekent het dat de kosten uiteindelijk (deels) door klanten van alle Nederlandse banken en brokers betaald worden. En hadden al die uren werk aan beide zijden niet beter besteed kunnen worden aan de mislukte overgang naar het Saxo-platform (een goed voorbeeld van een situatie waar goed toezicht hard nodig is)?
Het is moeilijk een inschatting te maken van de kosten en baten, en (het kan niet vaak genoeg gezegd worden) toezicht en regels zijn nodig, maar de vraag is of de (zogenaamde) extra bescherming waar de AFM op aanstuurt opweegt tegen de kosten. Zeker als meegenomen wordt dat door deze ongelijke regelgeving veel particulieren geneigd zijn relatief veel te investeren in beleggingen (als je het zo mag noemen) die buiten het AFM-toezicht vallen.
Case closed
BinckBank gaat overigens niet in verweer, wellicht omdat het in dit geval echt de zaken echt niet op orde had. Het is ook mogelijk dat BinckBank gezien de veel grotere problemen met de migratie naar het Saxo-platform (waar de AFM ongetwijfeld ook naar aan het kijken is) geen zin heeft om de toezichthouder op dit moment tegen zich in het harnas te jagen.
Samenvattend is het noodzakelijk dat er regels en toezicht zijn, maar die moeten voor alle financiële producten gelden en uiteindelijk moet de belegger zelf altijd verantwoordelijkheid blijven voor (de risico's van) zijn beleggingsbeslissingen.
Wilt u meer achtergronden en analyses lezen? Profiteer dan nu van onze IEX Premium zomeractie waarmee u voor slechts 19,95 voor 3 maanden abonnee wordt van IEX Premium.