“Het vooruitzicht voor de Nederlandse financiële stabiliteit is zorgwekkend en vraagt veel van beleidsmakers en instellingen.” Het is de alarmerende boodschap van het vandaag gepubliceerde Overzicht Financiële Stabiliteit (OFS) van de Nederlandsche Bank (DNB). Als grootste bedreigingen ziet DNB de Europese schuldencrisis en wereldwijd tegenvallende economische groei. In Nederland maakt de grote hypotheekschuld huishoudens en banken kwetsbaar voor schokken.
DNB wil – in samenwerking met het ministerie van Financiën – reddingsplannen opperen om de weerbaarheid van systeemrelevante banken in Nederland te vergroten, waarmee tegelijkertijd ook de belastingbetaler beschermd wordt. Volgens DNB is de schuldencrisis geëscaleerd. Investeerders twijfelen nu openlijk aan de schuldpositie van enkele grote Europese landen. In nagenoeg alle Europese landen verslechteren de overheidsfinanciën en is een gevaarlijke wisselwerking ontstaan tussen de soliditeit van de financiële sector, die van overheden, en verslechterende groeivooruitzichten.
Door afbrokkelend vertrouwen van beleggers en consumenten neemt volgens DNB de kans op een dubbeledip-scenario of een langdurige periode van lage groei toe, ook in Nederland. Tegen deze achtergrond is het van groot belang de afspraken van de recente Eurotop snel en voortvarend in concrete actie om te zetten. Als belangrijkste speerpunten uit het rapport concludeert DNB het volgende:
- De financiële stabiliteit staat onder druk door de Europese schuldencrisis en tegenvallende economische groei.
- De Nederlandse hypotheekschuld is te groot: dit maakt huishoudens en banken kwetsbaar.
- Systeemrelevante banken moeten zich voorbereiden op de invoering van specifieke eisen, waaronder het opbouwen van een additionele kapitaalbuffer en het ontwikkelen van herstelplannen.
Risico’s voor huishoudens en banken
Dalende huizenprijzen en een stroeve huizenmarkt vergroten de financiële risico’s voor huishoudens en banken. Banken kunnen de grote hypothecaire kredietportefeuille maar ten dele financieren met spaargeld en zijn daarom afhankelijk van marktfinanciering. Door vertrouwensverlies in het eurogebied staat marktfinanciering onder druk. Ook de hoge hypotheekschuld in Nederland houdt verband met het heersende fiscale regime, dat huishoudens aanzet tot maximaal lenen en minimaal aflossen.
Eerder dit jaar zijn goede stappen gezet met normafspraken voor een maximale hypotheek van 106 procent. In logisch vervolg hierop zouden aflossingsvrije hypotheken moeten worden ontmoedigd. Een gunstige ontwikkeling is dat Nederlandse banken sinds het begin van de crisis de kapitaalpositie aanzienlijk hebben verbeterd, onder druk van de markt en vanwege hogere toezichteisen. DNB noemt het positief dat banken dit voor een groot deel konden realiseren door het inhouden van gemaakte winst.
De moraal van het verhaal is duidelijk: Nederland heeft een grote financiële sector die past bij de open economie, maar de omvang brengt ook risico’s met zich mee, aldus DNB. Om de weerbaarheid van het financiële stelsel verder te vergroten willen het Ministerie van Financiën en DNB dat systeemrelevante banken in Nederland zich voorbereiden op specifieke eisen, waaronder het opbouwen van een additionele kapitaalbuffer en het ontwikkelen van herstelplannen. DNB wil de afwikkelbaarheid van systeemrelevante banken verbeteren.
Voor deze instellingen zal een resolutieplan worden opgesteld dat erin moet voorzien dat, mochten zij in problemen komen, vitale functies overeind kunnen worden gehouden. Ook moet een dergelijk plan de risico’s voor de belastingbetaler beperken en besmettingseffecten indammen.
het volledig OFS-rapport in PDF