We zoeken een oplossing voor onze schuldenproblemen en in het verleden werden we door inflatie een handje geholpen. Maar het grootste arbeidslegioen ooit staat door de globalisering aan de zijlijn.
De pool van mensen die voor 3000 dollar per jaar willen werken is enorm. Dit zijn vaak ook nog opgeleide mensen. Wij moeten dan ook niet denken dat we nog enorme looneisen kunnen stellen.
Doen we dat wel, dan verhuist je baan gewoon naar het buitenland. En ik heb het niet alleen over de Chinezen en Indiërs, maar ook over Polen, Roemenen en zelfs Spanjaarden. Oké deze landen zullen niet voor enkele duizenden euro’s werken, maar zij zijn nog steeds tevreden met veel lagere salarissen.
Krassen, krassen
Zoals jullie weten heb ik een aantal weken geleden een vakantie in Spanje doorgebracht. Het leven is daar goedkoper dan hier, je kan daar met vier personen goed eten inclusief bier en wijn voor nog geen 60 euro.
Dat zouden we ook in Nederland eens moeten proberen. De grote werkloosheid daar zorgt voor motivatie om te werken, desnoods voor veel minder dan ze voorheen wilden. In dit licht is deze zijstap leuk om te melden: veel Spanjaarden doen mee in allerlei loterijen.
Loterijen zijn superbusiness in dat land, iedereen wil op die manier de problemen ontvluchten. Wellicht moet het land zelf ook gewoon meedoen en van onze steungelden loten kopen.
Misvattingen
Ik moet ook nog op mijn boekentip terugkomen: The empire of debt. Voor wie niet de moeite wil nemen om een boek* te lezen (*of zoals Youp van het Hek het ooit noemde: een stappel faxen), geef ik hier kort aan waar dit boek over gaat.
In het boek wordt afgerekend met een aantal misvattingen, zoals:
- "Real estate never goes down.” Vrij vertaald: vastgoed is altijd steengoed.
- “You can get rich by spending.” Je kan rijk worden door geld uit te geven.
- Of dat sparen niet nodig is, het helpt niet ("Savings don’t matter") tekorten maken ook niets uit...
Een ander misverstand is het idee dat outsourcing naar China, India, et cetera de oplossing is. "Let them sweat, we'll think" (laat ze maar zweten, wij doen het intelligente werk wel).
Ook wordt besproken hoe het geld het land uit gaat als een asset en terugkomt als een liability (een schuld aan China). Een heel interessante stelling.
Bezuinigen
Nog interessanter is iets wat we eigenlijk al weten, dat de hypotheekschuld door de lage rente is opgeblazen. Wat ik leuk vond is de vergelijking tussen de wil van de politiek om te bezuinigen en de wil van een eetverslaafde om af te vallen voor een bruiloft.
Beide nemen zich voor er morgen mee te beginnen. ("Like fat men at wedding feast, policymaker themselves that they will eat less after the party but never is a good time for fasting.")
Consumentenbehoeftes
Het begon eigenlijk allemaal met de periode Reagan. Reagan verlaagde de nominale belastinghoogtes, maar de consumenten en ook de overheden begonnen meer uit te geven. De lagere belasting gaf de burger het idee dat hij meer geld had om uit te geven.
individueel was dit ook even zo, maar collectief hadden de overheden het zeker niet. Er werd in die periode een consumentenbehoefte gecreëerd die er eigenlijk niet was en nu is de economie een path dependent-ding (het verleden bepaalt de toekomst).
Aanpassingen
Wat ook leuk was om te lezen waren voorbeelden hoe de consumentencijfers worden aangepast.
Door bijvoorbeeld computers niet het gewicht te geven dat ze moesten hebben, vielen de cijfers lager uit. De huizenprijzen telden minder mee dan ze moesten, tweedehands auto’s telden ineens zwaarder mee op het moment dat ze juist omlaag doken omdat nieuwe auto’s met gratis financieringen weggegeven werden, et cetera.
Waar schrijvers William Bonner en Addison Wiggin zich terecht zorgen over maken is het feit dat de Verenigde Staten niks produceert, Zo is Wal-Mart (een retailer) en niet een producent zoals Ford of een staalfabriek de grootste werkgever van de Verenigde Staten. Het zijn dus dozenschuivers geworden.
De schrijvers zien overigens het hele sociale stelsel als een Ponzi-spel. Dat alleen maar met steeds nieuwe toetreders kan blijven werken voor diegenen die er al inzitten. Het positieve effect van Madoff had in hun ogen een waarschuwing voor een Ponzi-spel moeten zijn.
Omdat het boek over langere periode naar meerdere bubbels kijkt, is het wel leuk te zien dat in de jaren zestig alles wat eindigde op “onics” een bloom gaf (bijvoorbeeld Electronics) en in de de jaren negentig was dit "dot.com".
Maar wat kunnen we ermee?
Rente Amerika omhoog
Juist omdat de Amerikanen zo veel schulden hebben en er dus een grote vraag naar kapitaal is, zou de rente omhoog moeten. Ook zou de rente omhoog moeten als ze een slechtere rating krijgen (hebben).
Maar net als de Grieken kunnen de Amerikanen bij een echt hogere rente de rente niet meer betalen en dus hebben ze de rente omlaag gemanipuleerd. Maar hoelang houden ze deze truc vol? En wat als ze het niet meer vol kunnen houden?
Wat mij betreft zou dan de dollar onderuit moeten. Zijn er oplossingen? Aan een kant bezuinigen, maar dat geeft ook juist weer uitval van de vraag.
Uitkeringen omlaag
Even naar Nederland: de uitkeringen verlagen voor hen die het niet nodig hebben, natuurlijk hebben we allemaal meebetaald aan de AOW maar moet de koningin of een multimiljonair AOW ontvangen? Moet Marco van Basten op zijn huis in Amsterdam van bijvoorbeeld 5 miljoen hypotheekaftrek hebben?
Los van dat dit een heel aardige man is en dat hij veel voor ons land gedaan heeft. Helaas moeten we ons ook beseffen dat deze soms populistische maatregelen niet echt effect op de begrotingsproblemen hebben maar dat neemt niet weg dat we ze gewoon wel moeten nemen om een signaal te geven.
Een veel makkelijkere oplossing is die in de aanpak van speculatie met Europese staatsleningen. Stop gewoon tijdelijk met staatsleningen per land en kom met Europese leningen.
Oké dit geeft een gemiddelde rente en dus voor ons en de Duitsers een hogere rente dan we nu betalen, maar de Griekse eenjarige rente staat bijna op 100% en hoelang gaat dat goed?
Het pensioensysteem kraakt
Het is onmogelijk om de grote vergrijsde groep te betalen uit de bedragen die een kleinere groep nu moet opbrengen. We willen al een latere ingangsdatum, maar daar werken de vakbonden niet aan mee.
“Wij geen goed pensioen niemand een goed pensioen” is waarschijnlijk de solidariteitsgedachten. Als we niks doen om de zaak op te lossen dan zullen er mogelijk bizarre scenario’s mogelijk zijn. Zoals het afschaffen van pensioenen of invorderen van pensioenen…
Laten we daar maar niet aan denken… Goud is ook geen oplossing.
Als het echt fout gaat kan de overheid ook het goud invorderen en als je het niet afgeeft gooien ze je in het gevang. We hebben het al een keer in de jaren dertig gezien en kijkend naar de huidige plannen van Obama, wordt er wel meer uit hetzelfde vaatje getapt.
We kunnen dan ook best eens terug naar een nieuwe gouden standaard gaan.
Wat beter
Maar mocht u na deze column, geïnspireerd op mijn vakantieboek, het allemaal niet meer zien zitten dan moet ik zeggen dat ik de beurs per week bekijk en dat het er voor de korte termijn allemaal juist wat beter uitziet.
Hoewel ik daarbij wel moet opmerken dat Europa al hard gedaald is en Amerika nog wat in te halen heeft. En dus mocht het onverhoopt toch weer verder wegzakken koop dan direct bescherming.