Van pensioenfonds naar hedgefonds. Dat is in vier woorden de geschiedenis van het hedgefund QTR. De chemometristen Henk-Jan Ramaker en Eric van Sprang begonnen in 2002 samen consultantsbedrijf TIPb voor de (bio)chemische industrie. Menno Dreischor sloot zich iets later aan. Omdat zij ondernemers zijn, moesten ze voorzien in hun eigen pensioen. Beleggen deden ze al, volgens Ramaker met wisselend succes, toen ze op het idee kwamen om hun eigen kennis en ervaring op het gebied van data en dataververwerking te gebruiken om een leuke pensioenpot bij elkaar te beleggen.
In 2008 kwamen zij in contact met econoom en hedgefundanalist Bas Nagtzaam en het QTR Fund was een feit. Vanaf september 2009 is het fonds open voor klanten en inmiddels ligt het beheerd vermogen van de kwantitatieve fondsmanager rond de 3 miljoen euro. Fulltime hedgefundmanager zijn ze nog niet alle vier. Dat is wel de bedoeling op termijn, maar Ramaker wil zeker graag op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in zijn oude vakgebied. "Nieuwe ontwikkelingen, ideeën en software kunnen we mogelijk ook gebruiken voor ons kwantitatief beleggingsproces."
Keep it simple and stupid
De werkdag van de heren van QTR Invest, zoals hun bedrijf officieel heet - ziet er anders uit dan van andere hedgefondsmanagers. Dat komt vooral doordat het QTR Fund belegt volgens modellen. De computer doet dus het meeste werk en de mens is er om de processen in de gaten te houden. Ramaker: "Om acht uur ’s ochtends is de eerste van ons op kantoor en neemt dan plaats in de trading cockpit (een rij met schermen met grafieken, data etc; red). Bij onze manier van beleggen is de fondsmanager een soort procesoperator in een fabriek die alles in de gaten houdt. Als bijvoorbeeld de stroom uitvalt, moet dat snel hersteld kunnen worden." Daarnaast zijn de fondsmanagers vooral bezig met onderzoek - lezen, wetenschappelijke literatuur bijhouden - en het daarmee optimaliseren van de beleggingsmodellen. Hoe die er aan de achterkant precies uitzien, dat willen ze niet verklappen, maar bij het bouwen van hun modellen maken ze enkel gebruik van historische data.
'Keep it simple and stupid' is daarbij een belangrijk credo. "Hoe ingewikkelder het model, hoe lastiger het is om te onderzoeken wat de effecten zijn op het rendement en welke parameter op enig moment het rendement kan beïnvloeden. Een teveel aan modelparameters kan ervoor zorgen dat je model niet robuust is en dus niet betrouwbaar genoeg. Wij willen een bepaalde waarschijnlijkheid dat een positie winst oplevert en dat berekent het systeem. Soms lijkt het een mooie dag om in stappen, maar als het model anders beslist, dan gebeurt er dus niets. Het gaat ons allereerst om kapitaalsbehoud, daarna om risico's en rendement", aldus Ramaker.
Kapitaalsbehoud
Dat de modellen door veranderende marktomstandigheden soms beperkt houdbaar zijn, hoort er volgens Bas Nagtzaam bij. "Daarom doen we constant onderzoek en blijven we onze modellen continu verbeteren. Bij marktomstandigheden waarmee onze modellen niet uit de voeten kunnen, krijgen we een seintje. Dan geeft het model aan dat bepaalde trades niet gedaan mogen worden. Een voorbeeld? We maken onder meer gebruik van een break down-indicator. Tussen maart en december 2009, toen de markt als gevolg van steunmaatregelen van overheden bijna onafgebroken steeg, mochten wij van deze indicator niet short gaan. Het model had het goed gezien, ondanks dat het in onze historische data nog niet eerder was voorgekomen dat de markt zo snel en zo’n lange periode omhoog ging."
Ramaker, Nagtzaam en collega’s beleggen niet direct in de markt, maar vooral via futures. Dit geeft ze de mogelijkheid om met een kleine investering, een grotere positie in te nemen. "Van elke 24 uur in een dag, zit het fonds ongeveer acht uur in de markt," legt Nagtzaam uit. "Het liefst rondom de opening van een beurs ergens op de wereld, want vlak voor opening krijgen beleggers veel informatie die ze nog moeten verwerken voordat ze een positie in kunnen nemen. Dat zorgt voor inefficiëntie en daar spelen wij op in. Het maakt daarbij niet uit of het een markt in Europa, Azië of Amerika is. We beleggen wereldwijd."
Kapitaalsbehoud betekent dat de risico's die het fonds kan nemen beperkt zijn. Er wordt dan ook niet belegd met geleend geld. Een kleine hefboom, die heeft het fonds wel, maar dat komt door het karakter van het instrument future. Een andere risicobeperkende regel is dat het fonds dagelijks met ongeveer 15% van het fondsvermogen handelt. Het merendeel van het fondsvermogen staat dus op een rekening en doet niks. Dit is een keiharde beslisregel van het model omdat er met de handel in futures buffers aangehouden moeten worden.
Maar Ramaker en Nagtzaam leggen uit dat dit vooral is om als het eens een keer goed mis gaat - indien sprake is van een black swan zoals ze zelf zeggen - verlies te kunnen nemen en de volgende dag gewoon weer in de markt te kunnen stappen. Het fonds is heel liquide en gaat iedere dag helemaal uit de markt. Vandaar dat er ook geen redemption gate is. Klanten kunnen maandelijks in- en uitreden en als veel cliënten er tegelijk uit willen, dan is dat mogelijk. Veel transacties worden er niet gedaan op dagbasis. Doorgaans hooguit twee tot drie.
Lage kostenbasis
Klanten, vooral DGA's met een beetje verstand van hedgefondsen, zijn volgens Ramaker en Nagtzaam niet teleurgesteld dat er slechts een klein deel van het fondsvermogen dagelijks voor ze aan het werk is. "Het rendement dat ze ervoor terugkrijgen zorgt ervoor dat ze tevreden zijn. We zijn druk bezig met een toekomstig tweede fonds waarvoor we meer vermogen aan het werk zullen zetten. Het risicokarakter van dat fonds is dan wel anders", aldus Ramaker. De manier van kosten berekenen blijft waarschijnlijk wel gelijk. Het QTR Fund brengt geen beheerfee of aan- en verkoopkosten in rekening. Wel een performance fee met een high watermark van 20%.
Tot nu toe werkt dat prima, maar Ramaker en Nagtzaam krijgen wel eens de vraag van klanten of dat geen effect heeft op hun bedrijfsoperaties en of ze over een half jaar nog wel bestaan. Omdat ze de kosten van de onderneming - een kantoor op het Amsterdamse Science Park in plaats van de Zuidas - laag houden en zelf kapitaal hebben opgebouwd, kunnen ze de klanten goed geruststellen. Ze gaan binnenkort verhuizen naar een tweekamerkantoor op het park.
Naast onderzoek doen, leren de fondsmanagers ook veel van concurrerende fondsen. Nagtzaam: "We volgen onze 'goeroe' Jim Simons van Renaissance op de voet en vragen soms gewoon om een kijkje in de keuken van grote kwantitatieve fondsen. Zo zijn we recent nog bij Man AHL geweest. Die zijn ook klein begonnen en hebben nu miljoenen onder beheer." De vermogenslimiet van het QTR Fund is 100 miljoen euro. Dit jaar hopen de beheerders in ieder geval de grens van 5 miljoen te overschrijden.