Veel oliebedrijven accepteren dat de verbranding van fossiele brandstoffen de belangrijkste oorzaak is van klimaatverandering. Zij realiseren zich heel goed dat de productie van olie en gas op de lange duur een sunset industry zal zijn. De vraag is: op welke termijn?
Ook sluiten ze de ogen niet voor technologische ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld de grote kostenverminderingen in zonnepanelen.
Als ze slechts in beperkte mate investeren in renewables is dat niet omdat zij deze technologieën onderschatten maar veeleer dat ze betwijfelen of ze er serieus geld in kunnen verdienen.
Vooralsnog kiezen de grote oliebedrijven ervoor om zich te blijven concentreren op olie en gas; een tot nu toe zeer winstgevende industrie waarin hun kracht en kennis ligt.
Gevolgen voor de olievraag
Bevolkingsgroei en economische groei zullen de vraag doen toenemen. Toenemende efficiëntie, renewables en elektrische auto's zullen de vraag doen dalen. Hoe dit precies zal uitpakken weten oliemaatschappijen net zo min als internationale instanties zoals de IEA (International Energy Agency).
Ze werken dan ook allemaal met een range van scenario's. Voor de olievraag in 2040 lopen deze scenario's van ongeveer 80 tot 120 mb/d (miljoen barrel per dag).
- Voor de ondergrens: scenario's die erop mikken de opwarming van de aarde tot 2 graden te beperken. Dit betekent niet alleen dat ze zich houden aan de toezeggingen van het akkoord van Parijs maar ook dat die significant overtroffen worden.
- Voor de bovengrens: scenario's waarbij de kortetermijnbelangen van individuele landen de voorrang krijgen boven wereldwijde issues als klimaatverandering.
Ter vergelijking: de huidige vraag naar olie is ongeveer 95 mb/d. De natuurlijke afname van de productie van een conventioneel olieveld voor de grote oliemaatschappijen is gemiddeld ongeveer 9%. Hun ratio tussen reserves en productie komt dan ook meestal niet ver boven de 10 uit.
In pakweg zeven jaar halveert de productie. Ook als de olievraag in 2040 slechts 80 mb/d wordt moeten de oliemaatschappijen dus gewoon doorgaan met investeren (zij het in mindere mate).
Nieuw evenwicht
De olie-industrie kan, en zal ook, binnen enige jaren reageren op veranderingen in de vraag naar olie of de olieprijs. Dat is ook in hun belang. In 2015 en 2016 hebben we gezien hoe twee jaren van lage olieprijzen leidden tot lage investeringen en een weer in evenwicht komen van vraag en aanbod.
De energietransitie daarentegen zal een kwestie zijn van enige tientallen jaren. De olie-industrie heeft dus de tijd om hierop te reageren en zal dat ook zeker doen. Het is niet hun doel om uit principe de wereld zoveel mogelijk olie te laten verbranden. Het gaat er om zoveel mogelijk winst te maken.
Daarvoor is het nodig om de vraag naar olie zo goed mogelijk in te schatten en zo adequaat mogelijk te reageren op veranderingen in die vraag.
Gevolgen voor de olieprijs
Ik ga hier geen voorspelling doen voor de olieprijs in 2040. Maar ik durf wel de verwachting uit te spreken dat ook in 2040 de oliemarkt onderhevig zal zijn aan boom and bust-cycli En dat een periode van lage prijzen zichzelf zal corrigeren door de resulterende lage investeringen (zoals in 2015 en 2016).
Zoals evenzeer een periode van hoge prijzen zichzelf zal corrigeren door de resulterende hoge investeringen (zoals in 2010-2014).
Een langdurige periode, tientallen jaren lang, van structureel lage olieprijzen gerelateerd aan de energietransitie lijkt me niet waarschijnlijk. Simpelweg omdat de markt zich binnen enige jaren corrigeert.
Reserves
Een aantal NGO's stelt dat als de hoeveelheid opwarming van de aarde binnen acceptabele grenzen gehouden moet worden de hoeveelheid fossiele brandstoffen die verbruikt kan worden beperkt is (carbon budget).
Dit betekent dat een gedeelte van de kolen-, olie- en gasreserves van bedrijven niet geproduceerd kan worden (stranded assets). En als de waardering van die bedrijven gebaseerd is op hun reserves impliceert dat een overwaardering (carbon bubble).
Dat we niet alle fossiele brandstoffen die in de bodem zitten kunnen verbranden is duidelijk. Met name de hoeveelheid kolen in de grond is zo groot dat we daarmee de aarde wel meer dan 10 graden kunnen opwarmen. Ook voor olie geldt dat niet alle olie in de grond geproduceerd zal worden.
Gevolgen voor de waarderingen
Maar de gevolgen voor de waardering van oliebedrijven liggen gecompliceerder. Over wat voor oliereserves hebben we het hier?
- Over bewezen, ontwikkelde reserves in een productielicentie waar veel geld in is geïnvesteerd (en waar de waardering van een oliebedrijf voornamelijk op gebaseerd is)?
- Over mogelijke reserves in een exploratielicentie waarin nog nauwelijks is geïnvesteerd (en die ook nauwelijks meetellen in de waardering van een oliebedrijf)?
De eerste categorie hebben we toch echt nodig om de energievoorziening de komende tien tot twintig jaar op peil te houden. Ik denk dus niet dat stranded assets geleid hebben tot een bubbel in de huidige waardering van oliebedrijven.
Houdbaarheid businessmodel
Het probleem van oliebedrijven is niet dat zij hun bestaande velden niet leeg kunnen produceren. Hun probleem is de langetermijnhoudbaarheid van hun businessmodel.
En dat is naar mijn mening ook wel verdisconteerd in de waardering van oliebedrijven, gezien hun relatief hoge dividenduitkeringen en door de jaren heen gemiddeld relatief lage koerswinstverhoudingen.
Een halve eeuw geleden kwam dit door nationalisaties; meer recent door de problemen die maatschappijen hadden om hun reserves op peil te houden (tegen acceptabele kosten) en nu begint de energietransitie daarin een rol te spelen. Een rol die de komende jaren eerder groter zal worden.
De black swan
En er is nog een probleem. Stranded assets mogen dan geen issue zijn voor de oliebedrijven; voor een land als Saudi-Arabië zijn ze dat wel degelijk. Op de lange termijn kunnen de Saudi's doorgaan met het hooghouden van de prijs. Of zij kunnen proberen hun reserves zoveel mogelijk op te maken.
Allebei zal echter niet lukken. Saudi-Arabië heeft de reserves om zijn productie te kunnen verhogen van de huidige 10 naar 15 of 20 mb/d. Voorlopig lijkt dat niet in hun belang te zijn; het zou leiden tot jaren van lage olieprijzen (heel wat langer dan de afgelopen twee jaar).
Maar hoe is dat op de lange termijn, als de vraag naar olie ooit serieus begint te zakken en het land met grote hoeveelheden olie dreigt te blijven zitten? Mocht het moment ooit aanbreken dat zij de kraan echt open zetten, het kan nog lang duren, dan wilt u even geen aandelen in oliebedrijven bezitten.