Wat een schokeffect op de markten vorige week donderdag. Het historisch neutrale Zwitserland, een veilige haven voor grote kapitalen, bezweek onder de wereldwijde valutaoorlog die er aan de gang is.
Terwijl alle centrale banken ter wereld koortsachtig proberen om hun valuta te depreciëren, gebeurde het omgekeerde met de Zwitserse frank (CHF). De frank steeg op één dag met 30% tegenover de euro, met een intraday-stijging van maar liefst 50%!
De begrenzing op de Zwitserse frank is losgelaten. Sinds de crisis in 2008-2011 was de frank immers gestaag aan het appreciëren tegenover de euro, en door de eurocrisis kwam er tijdens 2010-2011 nog bijkomende druk op de frank.
Eenvoudige oplossing
Dat was een doorn in het oog van de Zwitserse centrale bank, die nadat de frank met 60% was gestegen tot 1,04 tegenover de euro in augustus 2011, besloot om op 6 september 2011 een cap te zetten op de CHF.
De negatieve impact van de sterkere munt op de Zwitserse exporteurs begon te zwaar te worden. De frank zou niet langer mogen bewegen onder (met andere woorden, versterken boven) 1,20 tegenover de euro.
Als een centrale bank haar valuta wil doen depreciëren, is de oplossing vrij eenvoudig: geld printen en dat geld gebruiken om buitenlandse munten aan te kopen. Zo steeg de balans van de SNB (Swiss National Bank) tot liefst 85% van het bbp.
Veilige havens
Toch zorgde dat niet voor inflatie. Het beleid van de SNB zorgde tevens voor politieke druk, aangezien een oppositiepartij een referendum deed organiseren om de SNB te dwingen om 20% van de balans in goud aan te houden. Die motie werd in november verworpen.
Het kwaad was echter al geschied, want de SNB kon haar beleid onmogelijk nog verdedigen. Bovendien wordt de ECB verwacht om deze donderdag een programma voor de aankoop van staatspapier aan te kondigen ter waarde van 550 miljard euro.
Liefst 93% van de door Bloomberg ondervraagde economen verwacht dit. Dit zou waarschijnlijk leiden tot enorme inflows in Zwitserland aangezien beleggers veilige havens zoeken. Hierdoor zou de balans van de SNB met nog eens honderden miljarden toenemen.
Bron: WSJ, SNB.
Alles opgekocht
Als de SNB de koppeling van de CHF met de EUR niet had losgelaten, zou ze immers nog meer afhankelijk zijn geworden van het beleid van de ECB. Op die manier heeft ze een opportuniteit gezien om uit te stappen net voor de ECB haar programma van QE zou aankondigen.
U kunt zich afvragen of de balans van de SNB geen enorm hedgefonds verbergt. Bijna alles hebben ze opgekocht: euro’s, eurobeleggingen, obligaties, smallcapaandelen, noem maar op. Dat heeft ervoor gezorgd dat de leverage in het systeem enorm is en zeer sterk verweven is met het internationale banksysteem.
Dat maakt de SNB uitzonderlijk kwetsbaar vandaag. De collateral damage van de beslissing van de ECB werd onmiddellijk voelbaar.
Niet alleen werden Zwitserse aandelen die afhankelijk zijn van de export gedumpt, ook Oost-Europese buurlanden die in CHF hypotheken hadden opgenomen likken hun wonden. Om maar te zwijgen van de internationale valutahandelaars en hedgefondsen die short zaten op de CHF die failliet gingen.
Andere structuur
De Zwitsers zelf zullen hier ook niet blij mee zijn. Heel wat economen geloven dat verliezen voor een centrale bank niet relevant zijn, en aldus geen invloed uitoefenen op het beleid. Maar dat is bij de SNB wel even anders, want die is voor 45% in handen van private beleggers.
Heel wat ervan zijn gewone retailbeleggers die dividenden ontvangen van de SNB. De rest is in handen van de Zwitserse kantons, die recent hebben geklaagd over ontoereikende cashtransfers vanuit de SNB.
Deze aandeelhouderstructuur staat in schril contrast met die van de meeste andere centrale banken, die in feite overheidsinstellingen zijn, volledig in handen van de schatkist en dus van de belastingbetaler.
Goudprijs
De manier waarop de SNB werkt, maakt de centrale bank bevreesd voor verliezen op de balans, zeker aangezien misnoegde burgers onmiddellijk veranderingen in het monetaire en reservebeleid kunnen forceren via een referendum. En verliezen, die zijn er tegenwoordig massaal bij de SNB, dat mag u van mij aannemen.
Interessant is ook om de link te bestuderen tussen de move van de SNB en de goudprijs. Op exact dezelfde dag dat de Zwitserse nationale bank de CHF koppelde aan de EUR om aldus te beletten dat er massaal geld zou vloeien naar de CHF, steeg de goudprijs tot een hoogtepunt van 1920 dollar per ounce.
Sindsdien ging het bergafwaarts met goud. Maar daar kwam recent verandering in. De ontkoppeling van de CHF met de EUR zorgde ervoor dat de goudprijs opwaarts uit z’n dalende trendkanaal brak.
Klik op de grafiek voor een grote versie, bron: StockCharts.
Kanarie in koolmijn
De goudprijs voelt als het ware dat er iets loos is. Mensen verliezen het vertrouwen in centrale banken. De Zwitserse centrale bank was de eerste om zich in de valutaoorlog te storten, en ze is de eerste om te capituleren. 3,5 jaar opgebouwde spanning kwam in één dag naar boven…
Ik denk dat Zwitserland de kanarie in de koolmijn kan zijn en dat er nog andere valutaoorlogen staan aan te komen. De wereldwijde groei is immers nog aan de zwakke kant, en de wisselkoers inzetten is een van de laatste hefbomen die je kan gebruiken om de groei proberen aan te zwengelen.
De Aziatische landen zouden wel eens het voortouw kunnen nemen, denk ik dan aan Zuid-Korea, Taiwan en andere. Deze landen hebben immers fors te lijden onder een sterke daling van de Japanse yen, die op zijn beurt goed is voor de Japanse concurrenten-exporteurs.
De grote opkomende landen zoals Brazilië zullen ook creatief moeten zijn met hun wisselkoersen.
Uitstel renteverhoging
De intensiteit van de wereldwijde valutaoorlog zal grotendeels afhangen van de Amerikaanse Fed. Die heeft immers aangegeven de rentevoeten te willen optrekken, terwijl de ECB een omgekeerd beleid volgt, namelijk een expansieve politiek.
Dat heeft de dollar fors doen stijgen tegenover de EUR. Tot nu toe heeft de Fed de stijging van de dollar niet tegengegaan, maar de Fed zou de appreciatie wel eens kunnen afremmen door de eerste renteverhoging, die verwacht wordt in de zomer, met enkele maanden uit te stellen.
De forse stijging van de euro heeft de centrale banken in een moeilijk parket gebracht en verplicht hen om hun posities te herzien. De conclusie is dat beleggers in de huidige constellatie, meer dan ooit, een positie in goud moeten aanhouden.
Fysiek goud
Goud is en blijft nog altijd de ultieme munt. Wanneer centrale banken over de hele wereld de handdoek in de ring werpen, wordt het vertrouwen in valuta’s zodanig aangetast dat beleggers een beroep zullen doen op de enige brandverzekering die er bestaat voor een portefeuille: fysiek goud.
Het momentum voor goud begint sinds langere tijd weer te verbeteren: inflows in de beursgenoteerde trackers (zoals GLD) stijgen weer, en de goudprijs zelf noteert weer boven het 200-daagse gemiddelde. Dit doet mij vermoeden dat het herstel van het goud wel eens duurzamer kan zijn dan velen verwachten.