Sinterklaas bestaat niet. Datzelfde geldt voor de kerstman. Toch is bijna de gehele maand december aan beide figuren gewijd. Cadeau's, pepernoten, pakjesavond, kalkoen, dennenboom. Het is eigenlijk opvallend hoe we rond niet bestaande zaken een werkelijkheid kunnen creëren waar uiteindelijk niemand meer omheen kan.
Dat geldt ook voor economische problemen. De hele wereld is nu in de ban van de fiscal cliff. Zoek het op via Google en je loopt tegen 557 miljoen hits aan. Ik heb ze niet allemaal gelezen. Maar duidelijk is dat het onderwerp leeft. Als je maar er maar vaak genoeg over praat en er naar handelt, is het realiteit geworden. In ieder geval voor beleggers.
De fiscal cliff is niet meer dan een aardige plastische uitdrukking dat in de VS mogelijk bezuinigd gaat worden (voor een belangrijk deel via de kaasschaafmethode), dan wel de belastingen worden verhoogd (met name het beëindigen van belastingverlagingen).
Saneringsactie
Niet via onderhandelingen, maar als een mechanisme dat zonder aanzien des persoons op 1 januari 2013 in werking treedt. Dat lijkt dreigend, maar in werkelijkheid valt het alleszins mee. Sterker, ik zie de cliff meer als een lust dan als een last. Een saneringsactie van de begroting via een dergelijk automatisch mechanisme is zo gek nog niet.
Laten we eens naar ons eigen land kijken hoe financiële problemen worden opgelost. Daar zetten we een paar heren een aantal weken bij elkaar en laten hen in goede harmonie onderhandelen. Geen automatisme, maar met de gunfactor hoog in het vaandel wordt het doel bereikt. Trots presenteren de heren het resultaat aan het volk.
Het gevolg: een barrage aan koopkrachtplaatjes wordt op de bevolking afgevuurd. Oeps, zeggen de onderhandelaars en passen het nog kersverse akkoord aan. Weg vertrouwen in het kabinet, en erger, in de economie. Geef mij dan maar de cliff. Het werkt mogelijk als een dreiging voor de politici om actie te ondernemen. Maar eerlijk gezegd, misschien is het maar goed als die actie van politici er niet komt.
Angstargument
In plaats van halfbakken maatregelen worden er dan eindelijk maatregelen genomen die al veel eerder nodig waren. Nu wordt veel gesteld dat de fiscal cliff bedreigend voor de Amerikaanse economie is. Dat is onzin. Niet de cliff is de bedreiging, maar het begrotingstekort en de daarbij behorende overheidschuld. Dat tekort, weliswaar iets gedaald de afgelopen jaren, bedraagt nog altijd zo’n 8% van het bruto binnenlands product van de VS.
Die hoge tekorten hebben de Amerikaanse staatschuld doen oplopen tot bijna 100% van datzelfde BBP. Leve de (automatische) maatregelen die een begin maken met het terugdringen van deze financiële onevenwichtigheden. Terug naar het angstargument dat de fiscal cliff het broze economische herstel kan schaden.
Rigoureuze bezuinigingen kan de Amerikaanse economie nu niet hebben. Wanneer dan wel, vraag ik mij af. Ik ben een aanhanger van Keynes, maar helaas wordt hij vaak misbruikt. In de theorie van Keynes spaart de overheid in goede tijden, om vervolgens in slechte tijden, via een begrotingstekort, de vraag te stimuleren. Dat is uitstekende economische politiek!
Veel te ongenuanceerd
Maar de Westerse samenlevingen hebben de theorie een verkeerde wending geven. In economisch goede tijden laten we het tekort oplopen, en in slechte tijden laten we het nog verder oplopen. Dat is natuurlijk niet de goede weg, en zeker niet de bedoeling van Keynes.
De gedachte dat de fiscal cliff het economisch herstel blokkeert omdat het tot vraaguitval leidt, is overigens veel te ongenuanceerd. Ook na vier jaar automatisch bezuinigen houdt de VS een tekort van meer dan 3%. Dat betekent nog steeds dat jaarlijks er meer geldt door de overheid wordt uitgegeven dan er binnenkomt. Een blijvend stimulerend beleid, derhalve.
Tot slot is er het argument dat de schuld in de VS (en andere Westerse landen) weliswaar hoog is, maar dat deze door de lage rente goed betaalbaar is. Dat is op zichzelf juist. Kijk naar Japan, waar een staatschuld van 200% langdurig kan voortbestaan, omdat er nauwelijks rente over wordt betaald.
Verkeerde allocatie
Maar die lage rente heeft voor een belangrijk dele te maken met het extreem ruime monetaire politiek van de centrale banken. De lage rente heeft echter geen stimulerend effect meer op de economie, en leidt tot een verkeerde allocatie van kapitaal.
We moeten naar mijn idee zo snel mogelijk weer naar normaal. Strenge hervormingen, geloofwaardige bezuinigingen en als gevolg daarvan een normale rentestructuur. De fiscal cliff kan daar een positieve rol in spelen. De beste hervormingen en bezuinigingen groeien langs de rand van de afgrond.