De AEX is ruim 23% opgelopen sinds het intraday low rond 711,64 van 23 oktober. Is de index te hard gegaan? Misschien op de kortetermijn, maar afgezien daarvan is er geen sprake van overdreven koersstijging.
De Japanse beurs is daarnaast, sinds de oktoberbodem, met ruim 35% opgelopen. Daarmee is ook deze beurs flink in waarde vermeerderd. Is er in het land van de rijzende zon sprake van een potentiële bubbel? Eigenlijk hetzelfde beeld als bij ons, op kortetermijn misschien wat spanning, maar op de langetermijn (op dips) zeer koopwaardig. Ik schreef de afgelopen week over de Japanse beurs.
De cryptomarkt misschien? Bitcoins staan YTD thans op een winst van ruim 50%. Maar gemeten vanaf het intraday low rond 26.533,44 op 11 oktober is de bitcoinkoers maar liefst 150% gestegen. En tot aan het all-time high rond 73.782,40, van 14 maart j.l. bedraagt de koerssprong sinds oktober bijna 180%. Bitcoins waren recent wel iets te hard gegaan.
Eerst terug naar het haussefeestje op aandelenmarkten. Vrijwel alle aandelenbeurzen hebben sinds oktober flinke sprongen gemaakt, dus niet alleen de Japanse beurs. We raken inmiddels gewend aan stijgingen van meer dan 25% in minder dan een halfjaar tijd, denk aan de S&P 500 en de Eurostoxx 50.
Ik zie enkele gunstige technische factoren:
- ten eerste liggen de wereldwijde aandelenmarkten er prima bij. Ik heb daar de afgelopen maanden meerdere keren aandacht aan besteed.
- daarnaast hebben we te maken met het reguliere seizoenseffect. Aandelen presteren altijd wat beter in de periode oktober-april.
Dan de vraag of er sprake is van overreacties. Zien we al bubbels of zeepbellen ontstaan?
Ook daarvoor gebruik ik de technische indicatoren die ons ter beschikking staan:
- Er is in elk geval in aandelen geen sprake van parabolische stijgingen, nu niet en ook in de nabije toekomst niet.
- ook de afwijking van aandelenindices ten opzichte van hun 200-dagenlijn is nog niet extreem. Bijvoorbeeld de Nederlandse beurs: rond het all-time high topje op 876,22, lag de index slechts 15% boven de 200-dagenlijn. Pas bij een afwijking van 100% of hoger spreken we over bubbles. In het lange termijn technische plaatje van de AEX, dat ik hieronder bespreek, is er sprake van een gewone rally.
Bitcoin-bubbel
Waar ik wel de eerste vroege signalen voor een potentiële bubbel zie, is bitcoin. Verderop bespreek ik de beginnende kenmerken van de volgende Bitcoin bubbel. Lees aan het einde van deze blog ook de objectieve technische criteria voor een bubbel. Bovendien bespreek ik de verschillende fases die tijdens elke bubbel optreden.
Ik begin met de AEX, waarvan ik ter verduidelijking, ook de afstand van de index ten opzichte van de eigen 200-dagenlijn bekijk. Daarnaast bekijk ik het correctiescenario bij bitcoins. Tenslotte bespreek ik de bubble op de cacao-markt. De cacao future is de afgelopen anderhalf jaar meer dan vier keer over de kop gegaan. Bovendien staat de futureprijs thans ruim 100% boven de 200-dagenlijn. Dat is dus extreem.
Helemaal onderaan mijn blog bespreek ik de objectieve criteria waaraan bubbels en zeepbellen op financiële markten herkend kunnen worden.
Lange termijn AEX index
De AEX-index beweegt binnen de stijgende trend. Een belangrijk technisch signaal was de uitbraak boven de top van eind 2021 rond 829,66 punten. Zou de AEX weer terugkeren naar die oude horde, dan is er enkel sprake van een normaal pullback-scenario. Dus niet van een bubbel.
Positief is dat de 200-dagenlijn van de AEX-index een mooi opwaarts verloop laat zien. Bovendien beweegt de index boven haar 200-dagenlijn. Wees erop beducht dat het eerst berekende koersdoel op 880 punten is genaderd. De kans op een tussentijds correctie neemt dus toe.
Het koersdoel voor 2025 bedraagt 1.000 punten. Ik heb dit koersdoel sinds 2017 hier al meerdere keren besproken. Onder de lange termijn AEX-grafiek bespreek ik de afstand van de AEX ten opzichte van haar 200-daags gemiddelde.
Afwijking AEX index versus 200-dagenlijn
In deze analyse bespreek ik de afstand van de AEX index ten opzichte van haar 200-daags gemiddelde. De grafiek hieronder is de afwijking van de koers ten opzichte van de 200-dagenlijn goed zichtbaar gemaakt. Daarvoor is de 200-dagenlijn strak getrokken tot een horizontale lijn (oranje horizontale lijn op 0%).
De getallen op de Y-as, de verticale as, geven de procentuele afwijking van de AEX ten opzichte van de 200-dagenlijn (MA-200: oranje lijn) weer. De koers van de AEX zelf wordt weergegeven door de grillige zwarte lijn erboven.
De AEX is thans slechts 9,5% verwijderd van haar 200-dagenlijn. Dat is niet extreem. Dat impliceert dat, wat betreft de afwijking ten opzichte van de 200-dagenlijn, de AEX niet in de gevarenzone beweegt.
De grootste afwijking van de AEX ten opzichte van haar 200-daags gemiddelde is op dit moment. Thans staat de AEX bijna 12% boven haar MA200. Kortom, een gewone rally, in de verste verte geen bubbel.
Conclusie: er is op de Nederlandse beurs nog lang geen sprake van de kenmerken van een bubbel. De afstand van de AEX index ten opzichte van haar 200-daags gemiddelde ligt in de veilige zone.
Bitcoin is te hard opgelopen
De bitcoinkoers is afgeketst op koersdoel rond weerstand 68.776,28 (gevormd op 12 november 2021. Bitcoins waren recent iets te hard gegaan, ik heb dat vorig weekend toegelicht.
Vanwege de tijdelijke overbought conditie is bitcoin dus toe aan een correctie. Ik verwacht een vangnet rond de voormalige barrière, gevormd door de top van 1 april 2022 op 48.205,07. Indien deze steun standhoudt is er sprake van een perfect pullback scenario.
De opwaartse trend kan worden voortgezet indien BTC/USD boven de laatste top weet te breken. Dan mag men verdere koersstijging verwachten, met 80.000 als eerstvolgende opwaartse koersdoel. De stijgende 200-dagenlijn bevestigt het positieve technische plaatje.
Onder deze grafiek bespreek ik de afstand van de bitcoinkoers ten opzichte van haar 200-daags gemiddelde.
Afwijking bitcoin versus 200-dagenlijn
In deze analyse bespreek ik de afstand van de bitcoinkoers ten opzichte van haar 200-daags gemiddelde. De 200-dagenlijn is op de grafiek strak getrokken tot een horizontale lijn (oranje horizontale lijn op 0%).
De getallen op de Y-as, de verticale as, geven de procentuele afwijking van de bitcoinkoers ten opzichte van de 200-dagenlijn (oranje lijn) weer. De koers van bitcoin zelf wordt weergegeven door de grillige lijn erboven. Deze lijn heeft drie kleuren:
- Zwart: de koers bevindt zich minder dan 30% van de de 200-dagenlijn af, dus in de veilige zone
- Blauw: de koers nadert de gevarenzone, waarbij het risico dreigt dat de 30% zone wordt overschreden
- Rood: de koers bevindt zich meer dan 30% van de de 200-dagenlijn af, dus in de gevarenzone
De bitcoinkoers is thans 65% verwijderd van haar 200-dagenlijn. Dat is ver, maar niet extreem. Enkele dagen geleden was er wel sprake van een extreme situatie, toen bedroeg de afstand bijna 84%.
Dat impliceert dat, wat betreft de afwijking ten opzichte van de 200-dagenlijn, bitcoin bij de volgende rally in de gevarenzone terecht komt. De 200-dagenlijn van bitcoin ligt thans rond 42.000. Pas bij een bitcoinkoers tussen 80.000 en 100.000 zou de crypto extreem ver afwijken ten opzichte van haar 200-dagenlijn. Dan pas komt bitcoin in de de gevarenzone
Ook bij deze indicator geldt de waarschuwing dat het bereiken van de gevarenzone niet direct betekent dat een correctie nu op de loer ligt. Want bij een koers in een sterke stijgende trend kan de soms maandenlang in de gevarenzone bewegen.
De grootste afwijking van bitcoin ten opzichte van haar 200-daags gemiddelde was recent. Toen stond de koers kortstondig 84% boven haar MA200. Kortom, een snoeiharde rally, maar nog geen bubbel. We zien wel het vroege stadium van een bubbel.
Het gaat soms hard en volatiel, maar procentueel verloopt de bitcoinrally binnen de veilige marges. Nogmaals: pas bij een bitcoinkoers tussen 80.000 en 100.000 komt bitcoin in de de gevarenzone
Lange termijn cacao future
De cacao future is sinds eind 2022 meer dan 300% opgelopen. De koers heeft dus een explosieve stijging achter de rug. De uptrend verloopt parabolisch, de stijgingen gaan steeds harder. Uiteindelijk is de koers verticaal opgelopen.
De koers staat thans meer dan 100% boven het lange termijn gemiddelde. Derhalve is er serieus sprake van bubbelvorming. De afstand van de bitcoinkoers ten opzichte van haar 200-daags gemiddelde wordt onder de grafiek besproken. 
Afwijking cacao future versus 200-dagenlijn
In deze analyse bespreek ik de afstand van de cacao future ten opzichte van haar 200-daags gemiddelde. De 200-dagenlijn is op de grafiek strak getrokken tot een horizontale lijn (oranje horizontale lijn op 0%).
De getallen op de Y-as, de verticale as, geven de procentuele afwijking van de bitcoinkoers ten opzichte van de 200-dagenlijn (oranje lijn) weer. De koers van bitcoin zelf wordt weergegeven door de grillige lijn erboven. De cacao future is thans ruim 100% verwijderd van haar 200-dagenlijn. Dat is dus extreem.
Dat impliceert dat, wat betreft de afwijking ten opzichte van de 200-dagenlijn, de cacao future in de gevarenzone beweegt.
Ook bij de cacao future geldt de waarschuwing dat het bereiken van de gevarenzone niet direct betekent dat een correctie nu op de loer ligt. Want bij een koers in een sterke stijgende trend kan de soms maandenlang in de gevarenzone bewegen.
Objectieve criteria van een bubbel
Vanuit een technisch perspectief kan een bubbel aan de hand van de volgende criteria in beeld gebracht worden:
- De koers heeft al een explosieve stijging achter de rug; vaak van honderden procenten.
- De uptrend verloopt parabolisch, de stijgingen gaan steeds harder. Uiteindelijk gaat de koers verticaal omhoog.
- Het bereiken van steeds nieuwe all-time highs.
- De koers wijkt op gegeven moment meer dan 100% af van het lange termijn gemiddelde. Technisch analisten beoordelen altijd de afwijking van de actuele koers ten opzichte van het eigen 200-daags voortschrijdende gemiddelde. Staat de actuele koers meer dan 100% boven de 200-dagenlijn dan is er sprake van een bubbelvorming.
- Misschien wel de best merkbare indicatie is dat iedereen er over praat, je collega's, vrienden, familie en de media.
Technische criteria
Hoe kan een TA-er een bubbel herkennen?
Vanuit technisch perspectief kan een mogelijke bubbel aan de hand van de volgende criteria in beeld gebracht worden:
- De koers wijkt op een gegeven moment meer dan 100% af van het (200-daags) langetermijngemiddelde.
- De koers heeft al een explosieve stijging (of daling) achter de rug; vaak van vele honderden procenten.
- De uptrend verloopt soms parabolisch; de stijgingen gaan steeds harder. Soms gaat de koers verticaal omhoog.
- Uncharritory, dus afwezigheid van oude all-time highs.
In de grafiek helemaal onderaan mijn blog zijn de verschillende stadia van een bubbel schematisch weergegeven.
Het ontstaan van bubbels en zeepbellen
Kan je bubbels vroegtijdig herkennen met technische analyse? Kan een beurs overdrijven? Met andere woorden: is het mogelijk dat de koers te ver doorschiet? En dan niet vanwege de onderliggende fundamentals, maar enkel en alleen omdat de stemming positief is? Dus dat een markt meedrijft op de golven van extreem positief sentiment?
Op gegeven moment is iedereen 'om' en denkt niemand nog aan risico's. Dit fenomeen, dat we kennen we als bubbel of zeepbel, treedt op als de laatste bear is ingestapt. Of bij een extreme daling, indien de laatste bull heeft verkocht.
Wanneer is sprake van een bubbel of zeepbel?
In de academische wereld is er veel onderzoek naar gedaan, onder andere aan de universiteit van Harvard. Volgens Harvard-onderzoekers is er sprake van een zeepbel wanneer het tweejaarlijkse rendement in een bepaalde sector ten minste 100 procentpunten hoger ligt dan dat van de markt als geheel.
Uiteraard is dit een fundamentele beoordeling, waar ik als technisch analist niet zoveel mee kan. De analisten van Tostrams zijn ook alert op bubbels en zeepbellen, maar kijken enkel vanuit een technische invalshoek. Hierboven besprak ik al onze checklist. Hieronder bespreek ik de vier fasen die bubbels altijd doorlopen.
Bubbels bestaan uit vier fasen
- Fase I: hier start de opmars. Beleggers zijn meestal nog voorzichtig. Vaak is het slimme geld, bijvoorbeeld van insiders, al actief. Koersen bewegen nog rond hun langetermijngemiddelden.
- Fase II: beleggers beoordelen de markt realistisch, terwijl de koersen oplopen. Institutionele beleggers stappen in. Het grote publiek is meestal beperkt actief. Koersen bewegen iets boven hun langetermijngemiddelden. Af en toe treden stevige correcties op, waarbij de markt wat stoom afblaast. Hierdoor nemen voorzichtige beleggers afscheid: de bear trap. Koersen zakken naar hun langetermijngemiddelden.
- Fase III: de markt krijgt veel aandacht in de media, ook het grote publiek raakt geïnteresseerd en wordt enthousiast. Door de forse koersstijgingen drijft de markt steeds verder weg van haar langetermijngemiddelden. Vanwege hoge koersen en alle aandacht (in de media) worden beleggers bang de boot te missen.
Op een gegeven moment wil iedereen instappen, ook degenen die voorheen nooit geïnteresseerd waren. Het sentiment wordt euforisch, beleggers denken dat de koers alleen maar omhoog kan. Hebzucht neemt de markt over.
Koersen stijgen hierdoor nog verder en ook de laatste bears stappen in. Beleggers geloven dat oude beurswaarden niet meer gelden onder het mom van 'deze keer is alles anders'. Koersen stijgen explosief, de beursstijging verloopt nu parabolisch en koersen bewegen nagenoeg verticaal omhoog. De markt kan niet meer stuk, beleggers zijn superoptimistisch en koersen zijn inmiddels meer dan 100% verwijderd van het langetermijngemiddelde.
- Fase IV: na een of meerdere all-time highs treedt plotseling een grote correctie op. Het publiek, gewend aan grote stijgingen denkt 'ha, dit is mijn kans'; de bull trap.
Na een klein herstel zakt de koers verder, waardoor er angst in de markt komt. In paniek nemen steeds meer beleggers afscheid, waardoor de koersen nog harder dalen. Dit is de overgave, waardoor de koersen weer naar hun langetermijngemiddelden terugkeren. Eigenlijk begint hier de gehele cyclus weer opnieuw.
Bubbel kan lang aanhouden
De rode lijn in de voorbeeldgrafiek geeft de volledige levenscyclus van een bubbel gestileerd weer. De rode teksten in de grafiek beschrijven het sentiment in elke fase en de groene teksten geven aan welke kapitaalstromen actief zijn.
De blauwe stippellijn geeft het meerjarig koersgemiddelde weer. Aandelen bijvoorbeeld, stijgen langjarig en exclusief dividend gemiddeld 8% in waarde.
De blauwe tekstjes geven in elke fase de afwijking aan van de koers ten opzichte van hun gemiddelde waarde op de lange termijn. De grijze tekstjes beschrijven de overgang van hebzucht, angst, hoop en vrees.
Belangrijk is wel te weten dat een bubbel lang, soms héél lang kan aanhouden. Ook als er al sprake is geweest van een explosieve koersstijging en de uptrend parabolische kenmerken vertoont.
... maar de exacte top is lastig te voorspellen
De ervaring leert dat de exacte top van een bubbel lastig te voorspellen is. Datzelfde geldt voor de bodem na een extreme daling.
Tostrams-website is vernieuwd
In het afgelopen jaar is hard gewerkt aan een nieuw platform voor Tostrams.nl. Met dit platform stellen wij u in staat om, naast onze gebruikelijke technische analyses en alerts, ook het laatste beursnieuws bij ons te volgen.
Bent u benieuwd hoe de vernieuwde website Tostrams.nl eruitziet? Klik dan hier om hem nu te bekijken.
Wilt u het vernieuwde Tostrams.nl proberen? Ga dan naar tostrams.nl/actie en lees drie maanden onze technische analyses voor slechts €29,95.