"Een bank is niets meer dan een computer met een marmeren poort." Deze uitspraak is van wijlen Wim Duisenberg, onder andere de eerste president van de Europese Centrale Bank. Die computer liep de afgelopen jaren helemaal vast. Ingrijpende maatregelen waren nodig en maar ternauwernood is een systeemcrash voorkomen. Met overheidsgeld werden de financiële pc's aan de praat gehouden. Nieuwe bestuurders kwamen aan het roer, maar nu blijkt dat het besturingssysteem in tact is gelaten. De computer begint weer oude kuren te vertonen.
ING-baas Jan Hommen heeft, dat vinden in ieder geval zijn commissarissen, uitstekend werk verricht. De bank wankelde gedurende de kredietcrisis en leed een miljardenverlies. Maar nu is de zon doorgebroken. Over 2010 boekte ING een winst van dik 3 miljard euro. Tijd dus voor een extraatje na een paar jaar droog staan. Het bestuur kon bonusbedragen op zijn rekening bijschrijven waar de gemiddelde Nederlander toch een jaartje of twintig voor moet werken.
Huidige klimaat
Ik kan deze cynisch-ironische ondertoon tegen ING en de anderen banken gedurende de gehele column volhouden. Dat scoort wel lekker in het huidige anti-bankenklimaat. Toch verdient de als een tsunami opgekomen morele verontwaardiging over de bankbonussen een kritische kanttekening. De bonusopstand is ingegeven vanwege het feit dat de banken staatssteun ontvangen. Dat leidde onder meer tot een motie in de Tweede Kamer waarin met terugwerkende kracht een 100%-belasting op staatsbankbonussen werd geëist.
Op zichzelf is deze gedachte minder ridicuul dan zij lijkt. Spaarders bijvoorbeeld betalen al jaren meer dan 100% belasting over hun vermogen, zeker als zij in staatsleningen beleggen. En eigenhuisbezitters die een keer of vijf in hun leven verhuizen, zijn minstens 30% belasting over de gemiddelde aanschafprijs van hun woning kwijt. Als het om idiote belastingen gaat, kent de Haagse creativiteit geen grenzen.
Niet rationeel
Het veroordelen van bonussen, alleen vanwege de ontvangen staatssteun, is niet rationeel. Want gaat het er juist niet om dat de banken gestimuleerd worden het ontvangen overheidsgeld snel en zonder verlies aan de belastingbetaler te retourneren?
In die missie lijkt ING uitermate goed te slagen. Van de ontvangen 10 miljard staatssteun is inmiddels 5 miljard afgelost, waarop de staat 12% rendement behaalde in iets meer dan een jaar tijd. Op de laatste 5 miljard, die in 2011 en 2012 wordt terugbetaald, verdient de overheid zelfs een slordige 3 miljard, ofwel 60%. Tegenover die staatsbonus is de 1,2 miljoen van Hommen een peulenschil.
Tegen de bonus
Toch ben ook ik tegen de bonus, maar wel om een andere reden. Het herstel van ING, en de anderen banken, heeft alles te maken met het gevoerde monetaire beleid. Door de rente op een ultralaag niveau te houden kon het bankwezen putten uit een onbeperkte bron aan nagenoeg gratis geld. Klanten van de banken moeten tegen veel hogere tarieven lenen. Via deze rentemarge stroomden de kassen van de banken weer vol.
Op zichzelf is de monetaire politiek begrijpelijk, aan een kapot bankwezen heeft helemaal niemand iets. Maar het daaruit volgende winstherstel is daardoor geen verdienste van al die topbestuurders. In het door de overheden gecreëerde monetaire klimaat zouden u en ik ook met gemak de bank er weer bovenop helpen.
Uitzonderlijke prestatie
Bonussen zijn alleen op zijn plaats als mensen een uitzonderlijke prestatie hebben geleverd. Dan is het feit of er wel of niet overheidssteun is verleend wat mij betreft niet doorslaggevend. Als het gaat om het bankwezen is er van een uitzonderlijke prestatie geen sprake. Dus ook geen bonussen, lijkt mij. Dat het uitdelen van premies daarnaast ook wordt vergoelijkt door te wijzen op de hoge beloningen in het buitenland of door te stellen dat de beloning "binnen de kaders" is gebleven, maakt het er allemaal niet beter op.
De computers draaien weer op volle toeren en daar is niets mis mee. Maar de marmeren poort is aan vervanging toe. En snel, voordat het volk deze zelf afbreekt!