Ik heb het op deze plek al vaker geschreven. De financiële sector heeft in grote mate schuld aan de grote problemen die de wereld in 2008-2009 aan de rand van de afgrond bracht. Banken en andere financiële instellingen fabriceerden constructies waar ze zelf niet in geloofden en die ze niet begrepen en/of niet wilden begrijpen.
De financiële sector werd onderwerp van discussie en uiteindelijk kwamen er harde (toezichthoudende) maatregelen. Begrijpelijk, maar het slaat door. Kwestie van kind en badwater. Financiële innovatie is een beladen begrip geworden, vakkundig onderdrukt door nieuwe en (te) strenge regelgeving. De gevolgen laten zich raden. Banken geven geen kredieten meer aan het MKB, eenvoudigweg omdat ze het risico niet meer aan willen en mogen gaan.
De woningmarkt loopt het risico het prille herstel weer prijs te geven omdat de mogelijkheden een hypothecaire lening aan te gaan steeds kleiner worden. De directe gevolgen van dat beleid is een drukkend effect op de economische groei. Waar de VS steeds verder de problemen achter zich laat en inmiddels groeicijfers van 3,9% heeft bereikt, moet de EU het nog doen met een kleine economische vooruitgang.
Het plan Juncker
Erger: er is weinig zicht op een substantiële verbetering van de situatie. De verstikkende regelgeving in de financiële sector, en ook daarbuiten, doet vakkundig zijn destructieve werk. Ik geef nog een ander voorbeeld. De Europese toezichthouder ESMA kijkt serieus of er iets gedaan moet worden aan zogenaamde indexknuffelaars.
Dat zijn actieve, dus dure fondsen die niet veel meer doen dan het volgen van de index. Inderdaad niet erg aantrekkelijk voor beleggers. Maar moet daar nu regelgeving komen om deze fondsen te gaan verbieden?
Onder die beklemmende omstandigheden presenteert Jean-Claude Juncker een allesomvattend plan om de economische groei in Europa een impuls te geven. Op zichzelf prima om met ideeën en voorstellen te komen, maar de kersverse voorzitter van de Europese Commissie maakt het erg bont.
Via een financiële constructie waar zelfs de financieel alchemisten van de Amerikaanse zakenbanken destijds nog wat van zouden kunnen leren, tovert Juncker een dikke 300 miljard aan investeringen op de eurotafel.
Dat doet hij door vanuit de Europese begroting zestien miljard euro vrij te spelen. Daarnaast doet de Europese Investeringsbank nog een duit van vijf miljard in het zakje. Dan heb je 21 miljard euro. Dat is nog geen 315 miljard aan investeringen, zoals de Commissievoorzitter aangaf.
Met hefboom
We hebben leverage nodig, zal een van zijn adviseurs, die waarschijnlijk tot voor kort nog in de financiële sector werkzaam was, tegen Juncker hebben gezegd. "Doe maar vijftien, dat is historisch verantwoord". Is een dergelijk project al eens eerder door de EU geëntameerd en is die hefboom daar op gebaseerd? Hoe dan ook, dronken van geluk kondigde Juncker aan dat zonder extra overheidsschulden, Europa aan een nieuw begin stond.
U zou voor de grap eens het toelichtende rapport van de Commissie moeten lezen hoe het vliegwiel aan investeringen tot stand komt. Ik geef een paar fragmenten uit de tekst.
Mobilising investment finance without creating new public debt
This implies an increased use of financial instruments in the form of loans, equity and guarantees, instead of traditional grants. The increased use of innovative financial instruments, rather than grants, should create additional financial leverage on every euro mobilised. By doubling the amount of innovative instruments and using the leverage effect thus created, at least € 20 billion in terms of additional investments in the real economy could be mobilised between 2015 and 2017.
Het geheel wordt geïllustreerd met een grafiek:
Diffuse teksten
Ja, voor dit soort teksten en afbeeldingen zou een (Amerikaanse) zakenbank zich in 2008 niet schamen. Juncker anno 2014 ook niet, kennelijk. De Commissie presenteert het idee alsof er enorm geïnvesteerd worden zonder dat de schulden toenemen. Formeel heeft hij gelijk, maar daar staat iets anders tegenover, namelijk een grote toename van het risico. Dat is eenvoudig te beredeneren, los van de diffuse teksten uit de toelichting van het voorstel.
De analyse van de Commissie is dat investeringen niet tot stand komen omdat projectaanvragers geen risico willen lopen. Op zichzelf zijn er wel genoeg projecten en zijn beleggers ook bereid daarin deel te nemen. Als de Commissie meent dat de projecten via het nieuwe door Brussel gevoede fonds er nu wel komen, is het risico kennelijk weggenomen. Aan wie is dat risico uiteindelijk overgedragen? Precies, aan het fonds dat gevoed is door de Europese belastingbetaler. Misschien heb ik iets gemist, maar nergens heb ik Juncker horen zeggen dat de EU dit extra risico op zich neemt.
We leggen de financiële sector enorm veel regels op en eisen transparantie. Maar daarvoor in de plaats krijgen we een Europese Commissie dat zijn beleid vormgeeft middels financial engeneering zonder dat helder over de risico's wordt gecommuniceerd.
Ik ben een groot voorstander van de Europese Unie, maar met dit soort constructies en het gebrek aan bijbehorende transparantie, wordt het wel steeds moeilijker dat gemotiveerd te blijven.