De mogelijke winning van schaliegas in Nederland kan volgens minister Kamp mogelijk 20 tot 30 miljard euro opleveren voor de schatkist. Een mooie meevaller in deze economische zware tijden. maar is het wel een pot met goud in de grond?
Schaliegas heeft duidelijke voordelen. Bedrijven wrijven zich in de handen met de mogelijke komst van schaliegas omdat ze hopen dat de energiekosten zullen dalen. In de Verenigde Staten heeft de komst van schaliegas geleid tot een daling van de gasprijs van wel 70%.
- Schaliegas is interessant voor chemiebedrijven, omdat schaliegas vanwege haar samenstelling (hoog butaan- en propaangehalte) een grondstof is voor chemische producten.
- Schaliegas is ook een politiek middel, omdat we met eigen gaswinning minder afhankelijk zijn van import uit het buitenland (Rusland).
Kortom, schaliegas lijkt goed voor onze economie, maar is dat ook zo?
G8-consensus
De voorstanders rekenen zich rijk. In werkelijkheid is de economische waarde van schaliegas negatief. De verklaring ligt in het beschikbare CO2-budget om de temperatuurstijging op aarde onder controle te houden.
Er bestaat consensus binnen de G8 (inclusief Verenigde Staten, China en Rusland) dat de gemiddelde temperatuur op aarde niet met meer dan 2 graden Celsius mag stijgen!
Het feit dat de Verenigde Staten en China deze grens hebben gesteld aan de opwarming van de aarde doet vermoeden dat er belangrijke economische motieven aan ten grondslag liggen. Een stijging van de temperatuur met meer dan 2 graden leidt namelijk tot enorme economische schade door:
- overstromingen
- mislukte oogsten
- bosbranden
- stormen
- et cetera
CO2-budget
Het Stern rapport uit 2006 schat in dat een stijging van boven 2 graden de schade kan oplopen van 5% tot 20% van het bbp. Wetenschappers hebben aan deze maximale temperatuurstijging van 2 graden een CO2-budget gekoppeld (zie: Staartrisico Shell).
Dit getal bedraagt 565 gigaton. Echter, als we de totale bewezen voorraad aan fossiele brandstoffen in de wereld gaan verbruiken (we verbranden circa 65%) leidt dit tot een CO2-uitstoot van 2795 gigaton, een factor 5 groter.
Het grootste gedeelte (80%!) van de bewezen voorraden kan dus niet worden opgestookt. De winning en verbranding van schaliegas leidt jaarlijks tot nog meer CO2-uitstoot (zie de grafiek hieronder, waarin ook de uitstoot van methaan toeneemt, wat een factor 19 sterker effect heeft op klimaatverandering).
Wereldwijd kan winning van schaliegas leiden tot een extra CO2-uitstoot van 18 gigaton per jaar. Dit komt bovenop bestaande reserves. Hierdoor wordt de klimaatverandering verder versneld.
Klik op de grafiek voor een grote versie, bron: Robert Howath, Cornell University
Politieke omwenteling
Nu denkt u misschien dat we zo verknocht zijn aan olie en gas (en de fossiele energielobby zo sterk is) dat we die voorraden toch wel gaan verbranden, maar daar zijn wij niet van overtuigd.
Naarmate we meer van de effecten van de klimaatverandering merken en zich meer rampen voordoen zal de politieke onwil om echt grootschalig in te zetten op duurzame energie door de publieke opinie veranderen. Een dergelijke politieke omwenteling hebben we in Duitsland gezien na Fukushima met de sluiting van de kerncentrales.
Kortom, samen met de G8 houden we nog maar even vast aan de 2 graden en de 565 gigaton. Het totaal negeren van dit getal is vanuit beleggingsperspectief een onverantwoord risico.
Meer overcapaciteit
De markt van fossiele brandstof zal door het bereiken van het koolstofbudget de komende jaren veranderen in een markt waar sprake is van overcapaciteit (en niet van schaarste). Het toevoegen van extra reserves aan fossiele brandstoffen middels de winning van schaliegas leidt alleen maar tot meer overcapaciteit en heeft dus weinig economische waarde.
Schaliegas voegt dan alleen wat toe als de kosten van de winning lager zijn dan de kosten van de winning van de bestaande reserves. En dat lijkt niet het geval, zeker niet in het dichtbevolkte Nederland met haar hoge milieueisen.
Als de kosten van de winning van schaliegas hoger zijn dan de winning van de bestaande bewezen reserves dan is de economische waarde na winning negatief vanwege de reeds bestaande overcapaciteit aan fossiele brandstoffen.
Duitse voorsprong
Duitsland bewijst dat grootschalige duurzame energie mogelijk is door inmiddels 25% van het elektriciteitsverbruik duurzaam op te wekken met wind, biomassa en zon. De doelstelling van Duitsland is 30% in 2020 en lijkt haalbaar.
Windmolens zijn in circa vijf jaar tijd prijsconcurrerend met elektriciteit uit kolencentrales en zonnepanelen volgen in circa tien jaar door de sterke prijsval van zonnepanelen.
De kosten voor de samenleving via subsidies liggen in Duitsland op circa 2% van het bruto nationaal inkomen, maar dat is een goede investering gebleken door de circa 800.000 extra banen en de technologische voorsprong op het buitenland.
Ook gezien de verwachte maatschappelijk schade van 5 tot 20% van het bbp is het een verstandige zet.
Energieakkoord
Nederland heeft een onafhankelijke, schone vorm van energie nodig. Schaliegas is niet schoon. Die belangrijke eigenschap hebben solar- en windenergie wel.
Het vorige week bereikte Energieakkoord is een goede aanzet voor grootschalige duurzame energie, die de energiesector, de financiële sector en de overheid moeten vertalen naar financieringsprogramma’s, vergunningen voor projecten en regelingen voor decentrale opwekking.
De voorraad schaliegas heeft een negatieve economische waarde en kan daarom beter in de grond blijven. In het Energieakkoord wordt overigens niet gerept over schaliegas en laten we dat vooral zo houden.