Een beetje triest is het wel. De man die de geestelijke vader is van het grootste monetaire experiment in de moderne Amerikaanse geschiedenis maakt de afloop daarvan niet mee. Althans, niet als verantwoordelijke uitvoerder van zijn idee de geldkraan wagenwijd open te zetten. Elke maand koopt Ben Bernanke, voorzitter van het stelsel van centrale banken, de FED, voor 85 miljard dollar aan obligaties op.
Niet alleen staatsobligaties, maar ook voor een slordige 40 miljard dollar aan hypotheekleningen. Daarnaast stelt de bank nu al vele jaren gratis geld ter beschikking aan het bankwezen. Dat is het tot nu toe succesvolle, maar ook fel omstreden antwoord op de financiële en economische crisis in de VS. Succesvol, want wie had in 2008 kunnen denken dat de Amerikaanse economie zo sterk tevoorschijn zou komen van de barre tocht langs de randen van de financiële afgrond. Amerika zou ten onder gaan aan het ongebreidelde en losgeslagen kapitalisme met excessieve beloningen voor falende bankmanagers.
Wankelende banken preludeerden de ineenstorting van het financiële stelsel. Een uit balans geraakte begroting en handelstekorten, veroorzaakt door aan geïmporteerde goederen verslaafde Amerikaanse consumenten, dat kon niet goed gaan. Weldra zouden de opkomende BRIC's, met in hun voetspoor de volgende 11 (Next-11), de VS dezelfde gang laten maken als ooit het Romeinse rijk. Dan noem ik nog niet eens de verlammende politieke opstelling van Democraten en Republikeinen die, als het voorgaande nog niet beslissend genoeg is, zelf de genadeslag aan de het machtige land zouden geven.
Helikopter Ben
Die economische ondergang, het kan natuurlijk allemaal nog. Maar voorlopig lijkt het er verdacht veel op dat de VS opnieuw leidend is en de wereld naar een volgende fase van voorspoed brengt. Alle mineurgedachten ten spijt. Is dat allemaal dankzij de politiek van Bernanke? Dat is, ondanks het moedige monetaire beleid, te veel eer. De ruime monetaire politiek heeft naar mijn idee veel bijgedragen de enorme schok van de financiële crisis op te vangen. Dat is buitengewoon effectief geweest.
Bernanke was feitelijk niet meer dan de man die het vangnet gespannen hield om het financiële stelsel op te vangen, dat van grote hoogte aan een dreigende fatale val bezig was. Bij een dergelijke operatie is het van belang het net niet voortijdig weg te trekken. Het zou toch sneu zijn als door een dergelijke verkeerde timing het systeem alsnog met een smak uit elkaar zou spatten.
Dat gevaar is geweken. De financiële rust in Amerika is teruggekeerd, De banken zijn gesaneerd, de consument spaart weer, het handelstekort neemt af, net zoals de begrotingstekorten. Helikopter Ben is een veelal denigrerende manier aan te geven wat de FED-voorman heeft gedaan: gratis geld beschikbaar stellen. Ik vind Vangnet Bernanke een duiding die veel meer eer doet aan wat het effect is geweest van zijn beleid: de redding van het financiële, en daarmee ook het economische systeem. Er zijn mensen die voor minder de Nobelprijs in ontvangst mochten nemen.
Tevreden aanschouwen
Maar goed, het verhaal is nog niet af. De geldkraan kan niet eeuwig open blijven. Zal het terugdraaien van het monetaire beleid tot een schokgolf leiden en de economie alsnog kopje onder doen gaan? Ik geloof daar niets van. Als Bernanke nu het vangnet weghaalt, is er hoogstens een zwak plofje te horen. Mijn optimisme is gebaseerd op het feit dat, nu de vangnetoperatie is geslaagd, de lage rente helemaal geen financieel en economisch effect meer heeft. En dus zal het terugdraaien ook geen economische rimpeling veroorzaken.
Het economische herstel in de VS en de goede vooruitzichten (meer dan 3% economische groei in 2014 en 2015) worden veroorzaakt door de krachtige flexibele onderliggende structuur. Het in stand houden van het ruime beleid heeft nu alleen nog maar tot gevolg dat de banken met weinig risico hun winsten zullen opvoeren. En dat is nergens voor nodig. Dus wat mij betreft is het goed nieuws dat Bernanke gisteren aankondigde de geldmachine langzaam te gaan ontmantelen.
Natuurlijk zal de tsunami aan commentaren en marktanalyses tot grote volatiliteit in de financiële markten leiden. De obligatiemarkten zullen een flinke veer laten. Risicomijdende obligaties met renteniveaus die nog niet eens een substantieel deel van de inflatie vergoeden, zullen afhankelijk van de looptijd, met 10% en (veel) meer gaan dalen. Maar de aandelenmarkten, uitgezonderd, de bankaandelen, zullen deze rentestorm doorstaan, mede vanwege de groeiende economie.
Bernanke kan dus vanaf 31 januari 2014, zijn vermoedelijk laatste werkdag bij de FED, tevreden de gevolgen van zijn politiek aanschouwen. Op 10 december van datzelfde jaar kan hij dan afreizen naar Stockholm om zijn prijs in ontvangst te nemen.