Royal Dutch Shell heeft een van de turbulentste jaren in zijn geschiedenis achter de rug. De oliereus staat voor de zware taak zich om te vormen tot een energiemaatschappij van de 21e eeuw. Aan enthousiasme en overtuiging geen gebrek bij Downstream-directeur Huibert Vigeveno.
Door Lucia Rodenburg en Pieter Kort
Foto: Roger Harris
Vigeveno verschijnt met het Shell-logo op de achtergrond en in een sweater met de kenmerkende geel-rode kleuren bij ons videogesprek. Sinds januari 2020 geeft hij leiding aan de Downstream-divisie. Hij is verantwoordelijk voor onder meer alle raffinaderijen, tankstations en chemiecomplexen van Shell wereldwijd. Ook de biobrandstoffen - smeermiddelen - en tradingactiviteiten zitten in zijn portefeuille.
In februari lichtte het concern de update toe van de bedrijfsstrategie voor het komende decennium. Die werd volgens Vigeveno goed door de markt ontvangen.
Meer klantgedreven
"Shell heeft op dit moment vier hoofddoelen. Om te beginnen het creëren van aandeelhouderswaarde, ten tweede CO2-neutraal worden in 2050 - of eerder, in lijn met de samenleving. Ten derde het opereren met respect voor de natuur en last but not least: mensen wereldwijd voorzien van energie. Dan gaat het niet alleen om het verkopen van energieproducten, maar ook om good corporate citizenship."
"De groei van de business zal vooral zitten aan de klantenkant, bijvoorbeeld de retailstations en onze zakelijke klanten wereldwijd. Daarnaast transformeren onze raffinaderijen naar energieparken. Upstream blijft belangrijk, ook om de energietransitie te financieren."
"De focus ligt op waardecreatie. Wat onze strategie onderscheidend maakt is dat die veel meer klantgedreven is. Waar we in het verleden de neiging hadden 'gewoon' te produceren en dat product de markt op te sturen, willen we nu veel meer vanuit de klant terug gaan redeneren."
Energietransitie als carpe diem
"Daarnaast willen we andere partijen gaan helpen. Er zijn namelijk wel heel veel grote bedrijven die net als Shell CO2-neutraal willen zijn voor 2050, maar nog niet weten hoe. Wij kunnen onze klanten helpen met decarbonizen. Daar ligt echt een enorme kans voor ons. Ik zie de energietransitie dan ook als onze carpe diem."
"Verder wil ik gaan focussen op voorspelbaarder financiële resultaten. Als je kijkt naar onze marketingactiviteiten, retail en smeermiddelen bijvoorbeeld, dan hebben we daar sinds 2013 de winsten met 7% per jaar laten groeien, ongeacht de olieprijs. Dat we dat zo gestaag kunnen doen heeft een positief effect op de voorspelbaarheid en dat is gunstig voor aandeelhouders. Zo zijn we minder afhankelijk van commodity-cycli."
Geel-rood hart
Zijn mensen zijn misschien wel het belangrijkste punt voor Vigeveno. "In downstream - een groot onderdeel van Shell - zijn ontzettend veel mensen werkzaam, direct en indirect, in meer dan 150 landen. Hun hart is net zo geel-rood als dat van mij."
"We zijn allen onderdeel van het ecosysteem. Wat ik probeer te bereiken is dat iedereen die bij Shell werkt een purpose heeft. Dat als 's ochtends de wekker gaat, je zin hebt om aan de slag te gaan, waar dan ook ter wereld. Dat heeft natuurlijk ook alles te maken met onze reputatie."
"Reputatie kan beter"
Over die reputatie van Shell is het een en ander te doen. Wat vindt de Downstream-directeur daar zelf van?
"Het hangt ervanaf hoe je ernaar kijkt. Ik kijk er als marketeer naar. Onze brand share preference, in hoeverre mensen voor ons merk kiezen ten opzichte van andere merken, is wereldwijd heel hoog. Het kan natuurlijk altijd beter. Er wordt nu vaak gevraagd of we wel snel genoeg gaan in de energietransitie. Dat vind ik heel terechte vragen. Ik denk dat we het onszelf wel mogen aanrekenen dat nog niet duidelijk is dat we al heel veel doen. Misschien verwoorden we dat niet altijd goed genoeg. Ik denk zeker dat we daar meer mee moeten doen."
Groeimogelijkheden
Het merk Shell richting de consument komt dus centraal te staan in de nieuwe strategie. Waar liggen in deze hoek nog de echt concrete mogelijkheden om te groeien? Vigeveno: "Ik licht daar graag twee voorbeelden binnen Downstream uit; lubricants (smeerolie) en de retailkant."
Smeerolie
"Bij lubricants opereren we in 150 landen en hebben we met meer dan 1 miljoen klanten een marktaandeel van 11%. Dat betekent dat 1 op de 9 auto's en machines wordt beschermd met Shell-smeerolie. In 2025 willen we dat naar 1 op de 8 hebben, dus naar 12 à 13%. Onze hoogwaardigste smeeroliën kunnen het benzine- of dieselverbruik met 4 tot 5% reduceren. Daarmee kunnen we onze klanten helpen met een efficiënter energieverbruik."
"Die klanten opereren veelal in markten en segmenten die harder groeien dan de economie, zoals de wegtransportsector en industrie. Om een voorbeeld te geven: in windturbines wordt ook veel gebruikgemaakt van heel specifieke smeerolie. Daar kun je niet elke maand controleren of de smeerolie nog goed is, die moet echt van hoogstaande kwaliteit zijn. Daar zijn nog veel groeimogelijkheden."
Retail
Shell heeft op dit moment een netwerk van 46.000 benzinestations wereldwijd en wil dat laten groeien naar 55.000 in 2025. Het aantal klanten moet groeien van 30 miljoen naar 40 miljoen per dag.
"Maar wat klanten doen bij de benzinestations verandert ook sterk. In Noordwest-Europa doet 50% van de klanten al iets anders dan alleen maar benzine tanken. Ze willen graag een broodje, koffie en gaan daarnaast nog even tanken. Ook kiezen ze vaker voor een premiumproduct, bijvoorbeeld V-Power. V-Power heeft al een penetratie van 20%."
"Ik zie tankstations als de energietransitie in het klein. Aan de ene kant meer hoogwaardige producten en aan de andere kant het aanbieden van elektrisch laden. Ik heb zelf een elektrische auto en als ik die bij mij thuis oplaad, doe ik er vrij lang over. Onderweg wil ik dat niet. Dus we bieden de keuze om 10 of 20 minuten op te laden, waarbij je zelf ook kunt 'opladen' met eten en drinken. Ik weet ook dat de consument die bij mij elektrisch komt laden, meer uitgeeft dan andere consumenten."
In veel van de landen waar Shell actief is, woont volgens Vigeveno meer dan 90% van de bevolking binnen 20 minuten rijden van een Shell-station. "Dat biedt kansen. We zijn bijvoorbeeld een samenwerking aangegaan met Uber Eats en verschillende pakketdiensten. We kunnen levensmiddelen bezorgen vanuit onze stations en klanten kunnen bij ons bijvoorbeeld een pakketje ophalen. Een benzinestation wordt dus een heel ander soort concept; meer een bestemming."
Waterstof
Ander voorbeeld is waterstof. Een sector die heel lastig te decarbonizen is, is wegtransport, legt Vigeveno uit. "Op de korte termijn kun je in die sector het beste inzetten op betere smeerolie, op de middellange termijn op bio-LNG of LNG en op de langere termijn op waterstof. Maar daar heb je wel een infrastructuur voor nodig. Die moet uiteindelijk op die benzinestations komen."
Voorlopig wordt ingezet op elektrificatie. De elektrificatie van alle stations is volgens Vigeveno relatief gezien niet heel kapitaalintensief. "De infrastructuur en de mensen die er werken zijn er al. Op het moment dat het aangesloten wordt, begin ik al cashflow te genereren. En ik kan het opschalen op basis van wat ik zie gebeuren in de markt."
Toch heeft Shell wel al veel geïnvesteerd in waterstof, dus het bedrijf ziet er toekomst in. "We zien heel veel mogelijkheden in waterstof. We hebben nu al 50 stations die waterstof aanbieden. Ik heb alleen nog weinig klanten. Maar we zien er zeker toekomst in, in het transport, maar ook in de industrie."
Foto: Thomas Fasting
Per sector kansen bekijken
"In Nederland werken we aan een groene waterstofhub in de Rotterdamse haven. Daar willen we groene waterstof produceren met behulp van windenergie. Die windenergie moet komen van het offshore windpark Hollandse Kust (Noord). Daarnaast zijn we in Europa onderdeel van een consortium om waterstof te laten floreren. Maar je moet per sector bekijken of het interessant is. Voor wegtransport met trucks is het echt een goede optie, maar voor de luchtvaart veel minder. Daar zijn sustainable aviation fuels juist veel aantrekkelijker. Voor personenauto's zou het kunnen, maar daarvoor is elektrisch ook een prima optie."
"Ik spreek regelmatig met ceo's van grote bedrijven over de mogelijkheden van waterstof. Zij staan daar positief tegenover, maar het is niet iets wat er volgende week is. Waarschijnlijk wel dit decennium."
Balanceeract
Hoe gaat Shell om met de wens om te vergroenen enerzijds en het hebben van de middelen en de cashflow om dit mogelijk te maken anderzijds? "Ja, er is een enorme wens om door die energietransitie te gaan, maar olie en gas zullen nog lange tijd een rol spelen. Hoe lang dat nog zal zijn, is nog niet duidelijk. Het hangt ook af van wat landen zelf willen, waarvoor zij kiezen."
De cashflow en winstgevendheid heeft het bedrijf goed op peil weten te houden, stelt Vigeveno. "Een groot gedeelte komt van Upstream en Integrated Gas. In onze marketingbusiness, waar ik het net over had, hebben we onze nettowinst over 2020 gelijk kunnen houden aan het jaar daarvoor, op een volume dat veel lager lag door Covid-19. Als we ons steeds blijven aanpassen aan wat de klant wil, denk ik dat we daarin een sterke positie hebben."
Uitgaven aan de energietransitie
Wat betreft de capex is Upstream is nog steeds de 'bulk' bij Shell. Daar wordt jaarlijks $8 miljard aan uitgegeven. Gaat dat de komende jaren teruglopen?
"Er wordt terecht gekeken naar hoeveel we uitgeven aan de energietransitie. In werkelijkheid geven we veel geld uit dat niet onder de noemer 'new energy' valt. Zo investeren we heel veel in biobrandstoffen en low-carbon fuels, waarmee we klanten helpen hun CO2-voetafdruk te verbeteren. Of neem Nederland; vorig jaar hebben we hier voor meer dan €1 miljard euro aan investeringen in de energietransitie aangekondigd. Honderden miljoenen aan nieuwe fornuizen bij Shell Moerdijk bijvoorbeeld. Dit betekent een CO2-reductie van zo'n 10%, maar dat valt onder Chemie. En investeringen in elektrisch laden bij de stations vallen onder marketing. Er zijn dus veel investeringen die niet zo zichtbaar zijn. Dat moeten we duidelijker vertellen en blijven uitleggen."
"We moeten wel realistisch blijven. De wereldwijde vraag naar energie blijft toenemen. De wereldbevolking groeit. Zon en wind kunnen op dit moment nog niet voldoen aan de energievraag die er is. Feit is wel dat die bronnen op termijn een belangrijke rol gaan spelen. Dat zien wij ook."
Claims
Beleggers kijken naar alles wat financiële gevolgen kan hebben voor een bedrijf, ook mogelijke claims. Onlangs werd Shell aansprakelijk gesteld voor vervuiling door olielekkages in Nigeria. Zijn in de toekomst eventuele claims met betrekking tot 'klimaatschade' denkbaar?
Vigeveno: "Ik vind zelf dat Shell een heel integer bedrijf is en dat we er alles aan moeten doen om niet alleen de letter, maar ook de geest van de wet te volgen. Maar we vinden ook: klimaatverandering los je niet op in een rechtbank. Het is niet zo dat één sector of één partij daarvoor verantwoordelijk is. Dat moeten overheden, ngo's, bedrijven en consumenten samen oplossen."
Dividend
Shell leeft misschien wel meer dan ooit tevoren bij beleggers. Sinds anderhalf jaar is het op het IEX-forum een van de meest besproken aandelen. Het stond altijd bekend als redelijk stabiel, keurig dividendfonds. Kunnen beleggers daarop bij het 'nieuwe' Shell blijven rekenen? "Ja absoluut, een van onze doelstellingen is dat we 20 tot 30% van onze cashflow aan beleggers willen geven als onze schuld onder de $65 miljard uitkomt. Ik denk dat dat heel attractief is. Met een progressief dividend danken wij beleggers voor hun steun. We streven naar een jaarlijkse groei van het dividend van 4%, uiteraard afhankelijk van de board approval."
De dividendverlaging viel dan ook zwaar, zegt Vigeveno. "Daar is veel over gediscussieerd en gesproken. Dat was echt een heel moeilijke beslissing, maar wel de juiste beslissing voor het bedrijf en op termijn dus ook voor de belegger."
Trading blijft belangrijk
De Downstream-directeur denkt dat Shell over 25 jaar een geïntegreerd energiebedrijf zal zijn met sterke focus op de klant. "We zijn al lang niet meer alleen een olie- en gasbedrijf. Maar tegen die tijd zijn we nog meer een klantgedreven energiemultinational dan we nu al zijn."
Toch zal ook trading een heel belangrijke rol blijven spelen. "Er wordt weleens gevraagd; hoe kan het dat jullie 46.000 stations in 80 landen hebben en toch maar 14 raffinaderijen? Dat kan omdat we altijd de keuze hebben; gaan we het product zelf maken, gaan we het kopen of gaan we het blenden? Dat in combinatie met slimme logistiek zorgt ervoor dat we altijd de juiste producten hebben. In grote markten waarin we opereren - bijvoorbeeld China, Brazilië, Turkije - hebben we geen raffinaderijen. Dat is niet nodig, omdat we een sterke tradingactiviteit hebben."
Mensenmens
Wat was voor Vigeveno, die nu iets langer dan een jaar op zijn positie zit, de moeilijkste beslissing die hij heeft moeten nemen in die periode?
"De discussie over de dividendverlaging was een heel lastige. Wat me ook aan het hart ging was dat ik in augustus moest aankondigen dat we de raffinaderij op de Filippijnen sluiten, en in november de sluiting van een grote raffinaderij in New Orleans. Wat ik moeilijk vond, was dat ik er zelf niet naartoe kon om het uit te leggen. Ik kon de mensen niet in de ogen kijken. Ik ben een mensenmens en dit zijn dingen die je zelf hoort te doen. Het zijn weliswaar de juiste beslissingen om te nemen, maar dat gaat je niet in de koude kleren zitten."