Vergeet Saoedi-Arabië en Rusland. De echte fossiele grootmacht is de VS. Met dank aan de zoon van een Griekse geitenhoeder.
Wij denken nog vaak dat Saoedi-Arabië de grootste olieproducent ter wereld is. Dat klopt niet; die gedachte is een overblijfsel uit het verleden. Er is tegenwoordig maar één fossiele grootmacht en dat zijn de Verenigde Staten. Zij produceren meer olie dan Saoedi-Arabië en meer gas dan Rusland.
Fracking
Het is fracking dat dit mogelijk maakte. En dat fracking doorbrak in de Verenigde Staten is vooral te danken aan één man, George Mitchell, die zijn bedrijf Mitchell Energy op het spel zette om fracking van de grond te krijgen.
Eigenlijk heette hij George Paraskevopoulos. Zijn vader hoedde geiten in Griekenland voordat hij naar de VS emigreerde. Toen ik twintig jaar geleden in Houston werkte had ik het wel eens over hem met mijn buurvrouw, die ook werkzaam was in de olie-industrie. Behalve dat hij een olie- en gasbedrijf runde, bouwde hij ook een woonwijk, the Woodlands. Deze richtte hij zo in dat er meer aandacht voor mensen en natuur was dan voor auto’s. Daar hadden we het dan over; dat fracking dat werd toch niks.
Schalieolie is verantwoordelijk voor de lagere olieprijzen sinds 2014. Wereldwijd komt nu de meeste productiegroei in olie en gas uit schalieolie en schaliegas. Zonder schalieolie hadden we nu nog met een olieprijs van rond de 100 dollar per vat te maken. Voor olieprijzen is de energietransitie vooralsnog weinig relevant (voor de aandelen van oliebedrijven ligt dat trouwens heel anders).
Schaliegas begint gasprijzen te drukken
Wat schalieolie voor de olieprijs heeft gedaan, begint schaliegas nu voor de gasprijzen te doen: het geeft een blijvende neerwaartse druk op de prijs. Dat gebeurt voor gas misschien meer geleidelijk en in mindere mate dan bij olie, maar het gebeurt wel.
LNG (vloeibaar gas), wat we de hele wereld kunnen rondvaren, begint een steeds grotere rol te spelen. Daardoor beginnen gasprijzen op de drie grote wereldwijde gasmarkten (de VS, Europa en Oost Azië) geleidelijk aan naar elkaar toe te convergeren.
De export van gas uit de VS, vooral in de vorm van LNG, neemt nu snel toe. In drie jaar tijd groeide de export op jaarbasis van 0 tot 100 miljard kuub. Dat is ongeveer de helft van wat Rusland exporteert.
Wereldwijd is er nu een overaanbod aan LNG ontstaan en dat gas gaat, als de prijs maar laag genoeg is, vooral naar één plek: Europa. Europa heeft én een grote aanlandingscapaciteit voor vloeibaar gas (gebouwd om de afhankelijkheid van Rusland te verminderen) én een groot vermogen om dat gas ook te verbruiken (in de vorm van een groot aantal gascentrales, waarvan de capaciteit de afgelopen jaren slechts in beperkte mate gebruikt werd).
Kolen wordt er nu in West-Europa snel uit gewerkt; niet door politieke verboden, maar door commerciële overwegingen die samenhangen met een lage gasprijs en een gestegen ETS prijs voor het uitstoten van CO2.
Schaliegas heeft meer groeipotentie dan schalieolie
Eigenlijk zouden we niet moeten spreken van een schalieolierevolutie, maar van een schaliegasrevolutie. Schalieolie heeft steeds meer moeite het hoge groeitempo er in te houden. Er komt steeds meer gas en water mee met de schalieolie. Schalieolie tegen acceptabele kosten winnen is slechts mogelijk in de beste gebieden (de “sweet spots”), waar de ruimte voor nieuwe putten kleiner wordt. De verwachting is dan ook dat de productie van schalieolie de komende jaren een plateau zal bereiken.
Het winnen van schaliegas is, vanuit technisch oogpunt, veel makkelijker dan het winnen van schalieolie. De gebieden in de VS waar dit mogelijk is zijn zo groot dat de gasproductie nog vele decennia, zo niet eeuwen, zou kunnen doorgaan.
Langetermijn-scenario’s gaan er dan ook van uit dat in 2030 circa 25-30% van de wereldwijde gaswinning uit schaliegas zal bestaan, terwijl schalieolie dan ongeveer 10% van de olieproductie zal uitmaken. Het zal blijvend een drukkend effect hebben op de gasprijzen in Europa.
Schalieolie en klimaatverandering
Democratische kandidaten voor het presidentschap hebben aangekondigd dat zij het fracken willen verbieden. So what! Het zijn de individuele staten die uitmaken of fracking daar is toegestaan; niet de nationale overheid. Fracking is toegestaan in Texas en Wyoming en verboden in Californië en de staat New York (en dat zal voorlopig wel zo blijven). De zeggenschap van de nationale overheid beperkt zich tot de “federal lands”, waar zich slechts zo'n 10% van de schalieolie- en -gas-licenties bevindt.
De VS beginnen steeds meer uit twee delen te bestaan: Texas en de Midwest versus Californië en New York. Republikeinen versus Democraten. Een oude economie versus een nieuw verdienmodel.
Dat gaat gepaard met een toenemende polarisatie. Twintig jaar geleden vertelde een collega in Houston me dat twee van zijn kennissen hun vriendschap hadden opgezegd vanwege een verschillende kijk op Bill en (vooral) Hillary Clinton. “Dat heb ik nog nooit zien gebeuren hier. Democraten en Republikeinen konden altijd prima door één deur”. Gaan wij in Nederland nu ook een toenemende polarisatie tegemoet?
Olie- en gasproductie wordt hier nu in Nederland langzaam maar zeker onmogelijk gemaakt. Dat gaat in de Verenigde Staten niet gebeuren; daarvoor is olie en gas te belangrijk voor grote delen van dat land. De winning van schalieolie en -gas is arbeidsintensief. Goedkope energie is een groot voordeel voor de Amerikaanse industrie. Goedkoop schaliegas is de grondslag voor de enorme groei van de petrochemie in de VS. Dat gaan ze daar niet zomaar opgeven. De VS en de EU zijn op geheel verschillende trajecten aangeland als het om de energietransitie gaat.