De zorgen over de economische groei nemen toe. De Fed maakte recentelijk al een omslag en koos voor verkrappingspas op de plaats. De ECB was al voorzichtig, maar nu beginnen zelfs haviken als DNB-baas Klaas Knot zenuwachtig op hun stoel te schuiven.
Het blijft niet bij Westerse centrale bankiers. Van Australië tot India en van Tsjechië tot de Filipijnen, overal slaan centrale bankiers die tot voor kort de teugels wilden aanhalen een mildere toon aan.
Brussels broze bal
In mijn vorige column focuste ik op de Europese vooruitzichten en op de risico’s voor de grote vijf Europese economieën. Veel van die vertragende, nationale factoren zijn symptoom van grotere trends. Bovendien, op het bal van gemankeerde Europese spelers moeten landen ook nog samen een dans opvoeren op de Brusselse dansvloer.
Dit gaat steeds moeilijker. Spanningen tussen noord en zuid lopen op en rechts-populistische leiders in Oost-Europa hebben het aan de stok met collega’s in West-Europa. Eind mei vinden Europese verkiezingen plaats. Populistische, eurosceptische partijen gaan goed scoren. Ze zullen het niet voor het zeggen krijgen in het Europees Parlement – dat is zeker – maar de mogelijkheden worden wel groter om het functioneren van de EU te frustreren.
Dat terwijl de EU alle zeilen moet bijzetten om overeind te blijven in het geopolitieke en economische geweld van vooral de VS en China. In Amerika heeft Europa niet langer op de meeste vlakken automatisch een sterke bondgenoot en China mengt zich meer en meer in Europa en krijgt via investeringen meer in de Europese melk te brokkelen.
Don’t mention the war
Lange tijd werden noodzaak en nut van het Europese project direct gekoppeld aan Hitler en de Holocaust: dat nooit meer en daarom zorgen we dat we verstrengeld en afhankelijk van elkaar raken. Maar dat – oneerbiedig gezegd – verkooppraatje werkt vaak niet meer en een overtuigend alternatief ontbreekt.
Gematigde politici komen niet veel verder dan waarschuwen dat het alternatief voor hen alleen maar hel en verdoemenis brengt. Columnist Martin Sommer schreef onlangs over de campagne van Frans Timmermans om Jean Claude Juncker op te volgen als voorzitter van de Europese Commissie:
“De campagne van Timmermans doet nog het meest denken aan die van Hillary Clinton. Ook zij meende dat ze de laatste hindernis was voor de apocalyps. Ze had weinig positiefs te melden…Irritatie was haar deel...Timmermans loopt hetzelfde risico. Een dialoog waarin Hitler terloops voorbij komt, daar kan weinig goeds van komen.”
Dilemma’s en trilemma’s
Meer in het algemeen worstelen politici en samenlevingen met wat Yascha Mounk het technocratisch dilemma noemt. Burgers eisen zaken die alleen kunnen worden geleverd door experts, bureaucraten en internationale instellingen van vele landen die allemaal met elkaar samen moeten werken.
Dan is het soms niet handig als werk en vooruitgang verzanden in oneindige politieke onderhandelingen. Tegelijk willen burgers een stem hebben. In iets andere vorm kwamen we dit probleem al tegen in de vorm van Dani Rodriks trilemma, waarbij Rodrik stelt dat globalisering, democratie en soevereiniteit altijd een spanningsveld oproepen waarin het nooit mogelijk is alle drie de componenten ten volste te realiseren: something’s gotta give.
Haperende helpende hand
Met betrekkende Europese luchten hoop je op doorbrekende zonnestralen elders, zodat export compenseert voor problemen op het thuisfront. Helaas, samenpakkende wolken overheersen. Amerika gaat gebukt onder verergerend politieke gekrakeel in Washington, een uitgewerkt rakende fiscale impuls, een gammele infrastructuur en afbladderend aanzien.
China is het land waarnaar iedereen kijkt als het gaat om DE uitdager van de VS. De dreigende handelsruzie-escalatie lijkt voorlopig van de baan, maar de dieperliggende dreiging die beide landen in elkaar zien blijft. Daarbij ondervindt China een groeiafzwakking. China zal niet de magische exportuitweg zijn voor Europa. Veel andere grotere economieën kampen eveneens met aanzienlijke groeirisico’s, waaronder Mexico en India.
Op nationaal niveau is er nogal wat loos binnen de Eurozone en EU en de Europese spanningen tussen west en oost en noord en zuid lopen op een aantal dossiers weer op. Tegelijk lijkt de rest van de wereld geen magische exportuitweg te bieden. Europa mag daarom de handjes dichtknijpen als de economische groei enigszins op peil blijft.