Onder aanvoering van president Donald Trump heeft Amerika handelsruzie gezocht met o.a. Canada, Mexico, de EU, Japan en China. Met de buren lijken de spanningen wat gesust en Trump lijkt er ook op uit om de trans-Atlantische kou uit de lucht te halen en de irritatie in Tokyo te sussen.
Mogelijk om een verenigd front tegen China te bouwen, dat in de westerse wereld toch wordt beschouwd als grootste gevaar en de belangrijkste manipulator van de wereldhandel.
Echter, met Trump weet u het nooit. De Amerikaanse minister van Financiën Steve Mnuchin deed onlangs een handreiking naar Beijing om de gesprekken over handel en aanverwante zaken weer voort te zetten. Beijing twijfelt of Mnuchin wel voor zijn onvoorspelbare baas spreekt.
Dat is niet zo gek. We zien steeds meer verslagen over de gang van zaken in het Witte Huis die bevestigen wat vanaf het aantreden van Trump gevreesd werd: het is een chaos en met man en macht proberen ‘verstandige mensen’ te voorkomen dat Trump en zijn vertrouwelingen onherstelbare schade aanrichten.
Wat betreft de handelsoorlog zijn nu drie scenario’s mogelijk.
Scenario 1: Escalatie
De handelsoorlog escaleert. Trump heeft nooit een geheim gemaakt van zijn nationalistisch-protectionistische opvattingen. Niet tijdens de campagne, niet nadat hij zijn intrek had genomen in het Witte Huis, niet twee decennia geleden.
In zijn uit 2000 stammende boek The America We Deserve schreef Trump: “What I would do if elected president would be to appoint myself U.S. trade representative…I would take personal charge of negotiations with the Japanese, the French, the Germans. Our trading partners would have to sit across the table from Donald Trump and I guarantee you the rip-off of the United States would end.”
De kans dat Trump ook in de toekomst van geen wijken wil weten wordt gevoed door het feit dat veel kiezers in voor Trump belangrijke staten het idee hebben dat globalisering niet voor hen werkt/gewerkt heeft. Bovendien is na de Koude Oorlog de geopolitieke drijfveer om koste wat het koste vriendjes te blijven met gelijkgestemde landen minder sterk geworden.
Tegelijkertijd heeft het relatieve machtsverlies van de VS en de opkomst van concurrerende blokken ervoor gezorgd dat relaties met andere landen meer door een zero-sum game lens bekeken worden en vrijhandel vaker het onderspit delft tegenover nationalisme.
In het verlengde hiervan ligt het beduidend mindere enthousiasme in de politiek voor vrijhandel. Republikeinen presenteerden zich altijd als voorvechters voor open markten en vrijhandel, maar ook grote delen van de Democratische partij onder leiding van de Clinton-dynastie ontpopten zich tot cheerleaders van globalisering.
Onder Trump maakt de GOP een omslag en is de protectionistische houding aan een opmars begonnen, maar ook Hillary Clinton sloeg tijdens de presidentiele campagne een andere toon aan. Onder aanvoering van politici als Bernie Sanders en Elizabeth Warren hebben Democraten nu de deur naar een breed gedragen vrijhandelsplatform binnen de partij dichtgeslagen. Daarnaast kampt de Chinese economie met problemen, waardoor Trump kan denken dat hij sterker staat in een conflict.
Kortom, niet alleen Trumps decennia oude protectionistische ideeën wijzen op een aanhoudende harde koers, maar ook het bredere politieke en maatschappelijke klimaat, gewijzigde internationale verhoudingen en de kwetsbaarheid van de Chinese economie.
Scenario 2: Nog even showtje opvoeren
In een tweede scenario blijft Trump schoppen en schreeuwen tot de tussentijdse Congres-verkiezingen in november en doet daarna water bij de wijn. Dit scenario past in het plaatje dat we vaker zien bij Trump.
Teddy Roosevelt (president van 1901 tot 1909) zei over zijn wijze van opereren: “Speak softly and carry a big stick.” Trump modus operandi is: “Shout loudly and carry a white flag.”
Trump heeft al vaker eerst (figuurlijk) de oorlog verklaard om vervolgens een wapenstilstand te tekenen en daarna de credits voor allebei te claimen. Dit kan hij nu ook doen, maar dan na de midterms om zo nog te profiteren van zijn reputatie als rouwdouwer tegen de gevestigde orde die niet bang is om heilige huisjes omver te beuken.
Scenario 3: Vredesakkoord
In een derde scenario bewerkstelligt Trump de komende weken en maanden al een de-escalatie. Voor dit scenario pleit dat de lobby tegen Trumps handelsavonturen steeds sterker wordt en dat de president zich nu toch zorgen begint te maken over de uitkomst van de midterms.
Eerst deed hij deze af als van ondergeschikt belang. Zo hield hij in mei dit jaar een speech en volgde hij de teleprompter: “Your vote in 2018 is every bit as important as your vote in 2016.” Daarna week hij af van het script en grapte: “Although I’m not sure I really believe that. I don’t know who the hell wrote that line.”
Trump is nu minder pedant, mede omdat de kans dat Democraten een grote overwinning boeken is toegenomen en omdat een impeachment boven de markt blijft hangen. Trump wil misschien het risico niet lopen dat hij voor de midterms het positieve economische sentiment doorbreekt met zijn protectionistische oorlogstaal.
De enorme steun voor handel door Amerikanen kan Trump sterken in de overtuiging dat hij zijn koers moet bijstellen: 82% van de Amerikanen vindt dat handel goed is voor de Amerikaanse economie.
Welke van de drie?
Het derde scenario is op dit moment het waarschijnlijkst: Trump zwakt zijn protectionisme wat af om te voorkomen dat het marktsentiment omslaat voordat Amerikanen naar de stembus gaan voor wat een almaar belangrijker verkiezing wordt voor de president.
Dat neemt niet weg dat de onderliggende krachten tegen vrijhandel niet verdwijnen. De protectionistische inborst van Trump verdwijnt ook niet zomaar als sneeuw voor de zon. Reken er dus niet op dat het pais en vree wordt tussen Washington en andere handelsblokken.
Tijdelijk afnemende handelsspanningen kunnen niettemin tot een behoorlijke relief rally leiden in de markten. Onzekerheden rond de importtarieven en handelsbetrekkingen gelden nu als een van de grootste zorgen bij Amerikaanse bedrijven, beleggers en centrale banken.
De euro kan hiervan in eerste instantie profiteren, omdat de Europese economie afhankelijker is van de buitenlandse handel dan de VS en veel Europese banken grote belangen in de opkomende landen hebben.