Misschien is dit wel tekenend voor de Europese mentaliteit anno nu: liever ten onder dan verworven rechten inleveren.
Zelfs deze VVD-minister heeft zijn bedenkingen bij vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en ondernemingen.
Game, set en match Peter, zou ik zeggen. Bij deze minister is het maar net hoe de wind waait en hoe het uitkomt. Oh ja, hoe staat het eigenlijk met jullie onderzoek koersmanipulatie PostNL doot minister Kamp, AFM...?
180 graden draai
Wat was het breekpunt, de overname in 2007 van ABN Amro door Fortis, RBS en Banco Santander en de kredietcrisis een jaar later? Een waterscheiding is moeilijk aan te geven, maar het is opmerkelijk hoe Nederland - bedrijfsleven, politiek en maatschappij - zich sindsdien achter de dijken zijn gaan ingraven.
Tot die tijd was het de normaalste zaak van de wereld dat onze ondernemingen grote overnames deden in het buitenland - AkzoNobel dat ICI overnam, om een dwarsstraat te noemen - of dat buitenlanders hier shopten. Ze mochten zelfs onze grootste bank ABN Amro kopen. We waren er zelfs een beetje trots op.
In het buitenland was het toen al ondenkbaar dat de grootste bank zou worden verkocht, maar wij soepel en ruimdenkende Nederlanders deden daar niet moeijk over. Sterker, een paar jaar eerder bemoeide zelfs de regering zich er mee dat half Italië om Antonveneta ging staan, omdat ABN Amro dat wilde kopen.
Schande werd er in de polder gesproken van die bekrompen Italianen! Zo zijn er eindeloos voorbeelden te geven van Nederlandse bedrijven die kochten, of werden verkocht en iedereen vond het prima. Hoort er bij in een open economie in een globaliserende wereld en uiteindelijk wordt iedereen hier beter van.
Hoe anders is het nu - echt een draai van 180 graden - maar dat mogen psychologen en politicologen uitleggen. Mij vallen de volgende dingen op:
- Nederlandse beursbedrijven doen vrijwel geen grote overnames meer. Royal Dutch Shell-BG Group, Ahold-Delhaize, NN-Delta Lloyd en... dat is het wel zo beetje de afgelopen jaren
- Intussen doen buitenlandse en Nederlandse familiebedrijven en private equity partijen wel veel overnames: Corio, TenCate, TMG, USG, Accell, Ballast Nedam en de boedel van Imtech zijn een paar namen van de laatste jaren
Nu wordt het lastig, want is het nou juist dom (lees: gebrek aan ondernemerszin of risicobereidheid), of slim dat onze grote bedrijven amper tot geen overnames doen? Eind jaren negentig waren de Hollanders aan de koopkant, opgejut door economische euforie en de AEX die jaarlijks gemiddeld 20% steeg.
Die cruciale rente
We weten hoe het is afgelopen met Ahold en Worldonline als trieste symbolen. Het enthousiasme tot 2000 bleek iets te groot en de overnames te duur betaald. Met een AEX die nog altijd ver onder de 700 uit die dagen noteert, proeven we daar nog altijd de zure vruchten van. Zijn we er wijzer van geworden?
Twee jaar geleden zei CEO Paul Polman van Unilever dat hij graag een overname wilde doen, maar dat alles zo duur is. Heel verstandig. Op papier dan. Als namelijk iets aandeelhouders- en beurswaarde vernietigt zijn het veel te dure overnames en groeiaandelen die niet groeien. Zo leerde de AEX ons.
Er is alleen een verschil tussen duur en te duur. Wat dat betreft is het tekenend dat koopjesjager Warren Buffett in januari indirect via Kraft Heinz een dikke prijs voor Unilever bood. Terwijl de S&P 500 toen dag na dag nieuwe all time highs neerzette en net als de AEX dikke koerswinstverhoudingen deed.
Wie heeft nou gelijk, Polman of Buffett, ofwel zijn aandelen nou (te) duur, goedkoop of koopwaardig? Snel wat data. In de eerste grafiek ziet u:
- Oranje dividendrendement AEX
- Blauw: dividendrendement AEX
- Groen: tienjarige Nederlandse rente
- Paars: tienjarige Amerikaanse rente
In de tweede ziet u de de koerswinstverhoudingen (KW's) van de AEX en S&P 500 op basis van de door de analisten verwachte winsten voor de komende twaalf maanden. KW's zijn er in soorten en maten (met dito verschillen!), maar ik kies deze omdat beleggen vooruitkijken is.
Die cruciale rente
Wat mij betreft zit de grote crux bij de rente. Omdat die zo ultralaag staat, maakt dit aandelen extra aantrekkelijk. U weet het, aandelen en obligaties zijn elkaars grote risicoconcurrenten. In de jaren zeventig en tachtig was het precies andersom: torenhoge rentes en lage waarderingen aandelen.
Er is geen historisch precedent om te bepalen of aandelen nu duur of goedkoop zijn en voor beide valt wat te zeggen: eigenlijk heeft iedereen gelijk. Alleen in de jaren negentig in de vorige eeuw in de VS deed zich een vergelijkbare situatie voor, maar toen was er nog een goudstandaard en geen Fed.
Zelf ben ik geneigd zeg maar aan de kant van Buffett, private equity, familiebedrijven, buitenlandse overnemers, PPG en de andere kopers in de huidige markt te gaan staan: aandelen zijn volgeprijsd en misschien wel duur, maar niet te duur gelet op die rentes. Het is zeker geen aandelenbubbel zoals in 2000.
Ach, dat vindt Polman eigenlijk ook. Hij deed in het afgelopen jaar zelf een paar kleine, peperdure overnames. Een grote (Danone? Colgate-Palmolive?) durft hij evenwel niet aan, of hij ziet gewoon geen toegevoegde waarde. PPG dan weer wel, anders zou het geen 50% premie voor AkzoNobel bieden.
Hoe dan ook, over tien à vijftien jaar zien we wel wie het nu bij het rechte eind heeft. Misschien dat er dan ook weer een andere wind door Nederland waait, geen zee te hoog gaat en we zelf weer de wereld opkopen. Wart dat betreft vind ik het AkzoNobel verhaal dit jaar ook weer exemplarisch.
Over managers en ondernemers
Die strategie-update van vorige week... die helemaal geen strategie-update is. Aandelen inkopen, dividend verhogen en duurzaamheidsborstkopperij is alles wat het bedrijf kan verzinnen. Kortom, de onderneming is blijkbaar af en klaar met ondernemen. Geldt voor meer beursgenoteerde bedrijven.
Het is het effect denk ik dat managers en niet ondernemers de meeste bedrijven besturen. Mij schieten vooral de namen KPN en Philips spontaan te binnen, maar zo zijn er meer bedrijven die al lang niet meer stijf staan van ambitie, dadendrang en de wil om de wereld te veroveren. Boedelbeheer.
Tja en dan komen de opkopers vanzelf. Wat mij betreft mag alles voor een mooie prijs de deur uit, want dan kunnen de aandeelhouder opnieuws hun geld beleggen in bedrijven die nog wel willen groeien, ondernemen en risico nemen. Uiteindelijk worden daar alle stakeholders - ook ons land zelf - beter van.
Dat heeft 400 jaar beurs- en economische geschiedenis wel bewezen. En wat dat ingraven van ons achter de dijken betreft... Als er iets opportunistisch, populistisch en korte termijn denken is, is dit het wel. Beste Volkskrant, de meest aandeelhouders, waaronder je eigen pensioenfonds, zitten al decennia in AkzoNobel.
Ga je mond spoelen.