Na Donald Trumps eerste maand als Amerikaanse president is duidelijk dat u hem serieus én letterlijk moet nemen. De president omringt zich met een select, discutabel groepje discipelen. Een van die uitverkorenen is Steve Bannon, hoofdstrateeg en adviseur van Trump.
Bannon heeft naam gemaakt als baas van de controversiële website Breitbart News. Hij waarschuwt voor de ondergang van de joods-christelijke cultuur door corrupte, liberale elites en islamisme.
Ik ben een leninist
In 2013 zei hij: "Ik ben een leninist. Lenin wilde de staat vernietigen en dat is ook mijn streven. Ik wil alles in elkaar laten storten en het volledige establishment vernietigen.” Daarbij heeft Bannon het ook gemunt op de paus, die hij beschouwt als een communistische, elitaire globalist.
De vraag is of Bannon voor Trump is en blijft wat Karl Rove was voor George W. Bush? Rove wilde het politieke landschap en de politieke verhoudingen blijvend vormgeven. Daarbij koos hij – en kreeg hij ruimte – voor een aanpak die vaak rampzalig uitpakte en die we nu ook bij Bannon en Trump zien:
- Opteren voor de meest ambitieuze (vergaande) optie op de lijst en deze agressief nastreven.
- Veronachtzamen van goede banden met Republikeinse Congresleden; terwijl het Congres onmisbaar is voor grote hervormingen.
- Jezelf zien als belangrijker dan leiders in het Congres en je zo ook tot op het irritante af gedragen.
- Negeren en (of) niet begrijpen van beleidsimplementatie. Joshua Green van The Atlantic schreef over Rove: “he was often ineffective at bringing into being anything that required more than a presidential signature”.
- Terrorisme en oorlog aangrijpen om verdeeldheid te creëren in plaats van eenheid.
- Niet inzien dat controversiële hervormingen meestal niet gerealiseerd kunnen worden langs partijscheidslijnen, omdat Congresleden dondersgoed weten dat de eigen partij electoraal pijn zal lijden zonder dat deze pijn gedeeld kan worden met de oppositie.
- De lessen van The Rove Presidency zijn duidelijk. Ten eerste moet gehoed worden voor te veel macht geconcentreerd bij een te kleine groep mensen. Ten tweede moeten beleid en politiek niet teveel door elkaar heen lopen. Tot slot is het gevaarlijk als informatiekanalen naar het Witte Huis afgeknepen worden.
Trump negeert deze lessen: hij en zijn naaste medewerkers splijten de samenleving, schofferen het Congres, vertroebelen politiek en beleid, toveren decreten uit de hoge hoed zonder na te denken over implementatie en sluiten zich af voor input van buitenaf.
De vraag is of Trumps Witte Huis politiek en beleidsterreinen blijvend verandert. Daarvoor gelden twee voorwaarden:
- De loyaliteit naar een of beide partijen moet zodanig zwak zijn dat grote koerswijzigingen ruimte krijgen; het electoraat moet rijp zijn voor verandering.
- De samenleving moet een trauma ondergaan dat functioneert als trekker voor de omslag.
Democraten én Republikeinen hebben afgedaan
Zowel Democraten als Republikeinen hebben afgedaan bij de kiezer. De Tea Party spleet eerder de GOP, maar Trump zette de boel echt op stelten. Hij hakt in op heel Washington; niet alleen op Democraten. Wat betreft de laatste partij, de opkomst van Bernie Sanders en Elizabeth Warren liet zien dat ook Democraten op een kruispunt staan.
Trumpisme was – volgens journalist David von Drehle – “spawned by the culture wars, stoked by the Great Recession and spread by the winds of technological disruption.” Na 9/11 en daaropvolgende mislukte oorlogen was sprake van een nationaal trauma.
Daarbij kwam na 2008 de crisis van het westerse kapitalisme. Staatskapitalistische autoritaire staten profiteren van de crisis van de democratische markteconomie. Kortom, westerse samenlevingen lijken kneedbaar voor fundamentele verandering.
Bane of Blob?
Bannon ziet zijn kans schoon als Trumps opperstrateeg. Aangezien Bannon (en ook Trump) soms stripfiguur en karikatuur lijkt, kunnen we hem het beste vergelijken met die larger-than-life superschurken uit de DC en Marvel stripboeken. Dan rijst de vraag: ontpopt Bannon zich als Bane of Blob?
The Blob is een circusfreak met enorme, blubberige omvang en buitenissige kracht. Hij is arrogant, dom en heetgebakerd en verliest hierdoor uiteindelijk zijn superkrachten.
Bane beschikt eveneens over brute kracht, maar is tevens uiterst intelligent, vechter par excellence en geniaal tacticus. Bane is de enige die Batman gebroken heeft (letterlijk door diens rug te breken).
Tegenstanders van Bannon doen hem af als Blob: lomp, hooghartig, kwaadaardig en ongenuanceerd. Georgetown en Harvard alumnus Bannon is zeker niet dom, maar of hij de rug van het establishment kan breken….
Intussen lijken markten te negeren dat de Trump-Bannon tandem meer weg heeft van Bane-Blobkruising dan van Bruce Wayne die samenleving en bedrijfsleven naar een hoger plan tilt.
Of toch Batman?
Supporters zullen Bannon zien als Batman die Amerika behoedt voor het kwaad met zo nu en dan donkere maar legitieme methodes. Vooralsnog krijgen Bannon en zijn messiaanse missie tegen secularisering, islamisering en het op drift geraakte kapitalisme de ruimte.
Laten we hopen dat de Amerikaanse checks and balances een ravage voorkomen waar The Blob en Bane trots op zouden zijn.