In de strijd tegen voorkennis en marktmisbruik hebben de Europese toezichthouders, waaronder de AFM, binnen het ESMA een nieuw set regels vastgesteld, die bekend staan onder de afkorting MiFID II.
MiFID staat voor Markets in Financial Instruments Directive en ESMA staat voor European Securities and Markets Authority. MiFID I stamt uit 2004, MiFID II is in 2014 vastgelegd. De praktische invulling van MiFID II vindt op dit moment zijn weg in de nationale wet- en regelgeving.
Professionele dienstverleners
Het merendeel van de regels die in dit nieuwe pakket zijn vastgelegd zijn van belang voor professionele financiële dienstverleners. De consument zal hier weinig last van hebben anders dan dat de consument nog beter geïnformeerd gaat worden over kosten en risico’s van de producten die hem worden aangeboden.
Maar een ding gaat de consument wel direct beïnvloeden, met name wanneer hij of zij al dan niet rechtstreeks of via een juridische entiteit effectentransacties uitvoert. Kortom iedereen die belegt of voor zich laat beleggen.
De regels hiervoor zijn binnen MiFID II vastgelegd onder het hoofdstuk Transaction Reporting.
Tegengaan van marktmisbruik
Het gaat de toezichthouders ditmaal om het tegengaan van marktmisbruik. Ze zijn op zoek naar transactie-informatie die met behulp van big data-technieken kan worden geanalyseerd om te achterhalen of er partijen zijn die:
- gebruik proberen te maken van voorkennis
- geld willen witwassen via effectentransacties
- op andere manieren effectenmarkten willen misbruiken
Om dit te kunnen bereiken krijgen alle financiële instellingen, die betrokken zijn bij het uitvoeren van effectentransacties (en die een WFT-vergunning hebben), de verplichting om alle effectentransacties die onder hun verantwoordelijkheid worden uitgevoerd op dagbasis en per stuk bij de toezichthouder (in Nederland dus de AFM) aan te leveren in een door de MiFID II-regels voorgeschreven formaat.
De informatie die per transactie moet worden aangeleverd betreft naast informatie over de transactie zelf (gaat het om koop of verkoop, om welke effecten gaat het, wat is de (eventuele) onderliggende waarde, welke prijs, hoeveelheid et cetera) ook informatie die de betrokken partijen identificeren.
Als betrokken partijen zijn aangemerkt: de persoon of juridische entiteit die, de transactie initieert, de transactie doorgeeft, de transactie uitvoert en voor wiens rekening de transactie plaatsvindt.
Voorbeeld
Stel dat uw vermogensbeheerder in Nederland een aandeel Royal Dutch Shell voor uw rekening koopt. Dan moet die vermogensbeheerder een aantal gegevens leveren aan de AFM die de bij deze transactie betrokken partijen identificeert. Dat zijn:
- de analist van de vermogensbeheerder die besloten heeft dat Shell gekocht moet worden
- de persoon bij de vermogensbeheerder die de transactie bij de depotbank in het systeem aanbrengt om te worden uitgevoerd
- de depotbank die de transactie feitelijk voor uw rekening uitvoert
- de eigenaar van het effectendepot, uzelf, voor wiens rekening het aandeel wordt aangekocht.
Hoe wordt iedereen geïdentificeerd?
De identificatie van alle betrokken partijen vindt plaats middels een nummer. In het geval van individuen wordt een paspoortnummer gerapporteerd of het nummer van een nationaal identificatiebewijs (ID).
De meeste financiële partijen in Nederland hebben deze nummers al want het is in Nederland verplicht om een particuliere cliënt te identificeren en dat gebeurt aan de hand van een kopie van een paspoort of van een identiteitsbewijs. En daar staan die nummers al op. Een rijbewijsnummer volstaat niet!
Maar voor juridische entiteiten hebben ze iets nieuws verzonnen. Vennootschappen, stichtingen, verenigingen, kerkelijke genootschappen et cetera. moeten allemaal met een eigen nummer komen.
En daarbij is een Kamer van Koophandel-nummer niet akkoord bevonden, nee, u moet een zogenoemd LEI-nummer aanleveren.
LEI-nummer
LEI staat voor Legal Entity Identification. Dit is een nummer dat in heel Europa is ingevoerd en dat per juridische entiteit uniek is. Het wordt eenmalig toegekend en blijft dan eeuwig aan de betrokken instelling hangen. Dit nummer kan worden aangevraagd via de Kamer van Koophandel.
Het kost 181,50 euro (inclusief BTW) per nummer. Het nummer wordt u binnen tien werkdagen toegezonden zodra betaling heeft plaatsgevonden en zodra u de aanvraag (via internet) heeft ingediend. Het formulier treft u hier.
Let op, consequenties!
Als u dit nummer niet heeft, dan kunt u per 3 januari 2018 in Nederland bij geen enkele partij meer een effectentransactie laten uitvoeren (althans als zij zich tegen die tijd aan de regels houden)!
Dus als u een BV heeft en u belegt geld binnen die BV op de beurs, dan moet u dit nummer aanvragen omdat u zonder dit nummer vanaf die dag niet meer kunt handelen, dus ook niet meer effecten uit uw portefeuille kunt verkopen!
Kosten besparen
Als eenmaal een nummer is opgevraagd en aan uw vermogensbeheerder, bank of andere financiële dienstverlener is doorgegeven, dan is dit nummer definitief en hoeft u dus dit nummer niet meer te onderhouden. En hier ligt een typisch addertje onder het gras van de Kamer van koophandel.
Want die gaat u niet vertellen dat de aanvraag voldoende is en dat u dit nummer niet meer hoeft te onderhouden. Integendeel, als u, nadat u het nummer heeft ontvangen, het onderhoudsabonnement niet stopzet, dan gaat u vanaf dat moment elk jaar van de KvK een rekening ontvangen van op dit moment 121 euro (inclusief BTW), voor zogenoemd onderhoud.
Maar als u dat onderhoud stopzet, dan wordt in het register van de KvK bij dit nummer de classificatie lapsed opgenomen, maar voor de AFM vermindert dat niet de geldigheid van dit nummer. De KvK heeft een formulier om dit onderhoud stop te zetten, de link naar dat formulier treft u hier.
De aanvraag van het LEI-nummer kunt u het beste zo snel mogelijk doen, zodat u het beschikbaar heeft zodra een bank, vermogensbeheerder of andere financiële dienstverlener er om vraagt. Het stopzetten van het onderhoudscontract bij de KvK moet u vervolgens vóór het einde van 2017 doen, anders ontvangt u in 2018 weer een rekening.
Identiek nummer
Doordat in elke schakel van het proces rond elke effectentransactie in Europa een identiek nummer wordt toegevoegd, kunnen toezichthouders alle transacties in heel Europa naast elkaar gaan leggen.
De tegenwoordige rekencapaciteit van computers en technieken uit big data-analyse maken het mogelijk om dit proces op dagbasis te automatiseren. Het is daarbij van belang dat de nummers niet veranderen.
Iemand die twee paspoorten heeft kan zich in wezen via twee nummers identificeren, twee nummers die niet gematched kunnen worden omdat nergens vastligt of iemand twee paspoorten heeft en wat die nummers dan zijn.
Matchen en big data
Maar als u een nieuw paspoort aanvraagt wijzigt het nummer ook. Financiële dienstverleners krijgen om die reden niet de verplichting om het nummer telkens als er een nieuw paspoort is aangevraagd dat nieuwe nummer op te nemen in plaats van het oude.
Want dan lukt dat matchen niet meer. Dit is ook de reden waarom LEI-nummers, eenmaal afgegeven, niet meer hoeven te worden onderhouden. Voor het matchen van transacties prefereert de toezichthouder, dat een eenmaal toegekend nummer nooit meer verandert.
Iedereen die onder de transactierapportageverplichting valt, krijgt een bewaartermijn opgelegd van vijf jaar die vanaf 3 januari 2018 moet worden opgebouwd.
Hoe dit zich verhoudt tot het Burgerlijk Wetboek laten de financiële toezichthouders in het midden. Maar u moet dit wel weten, een effectentransactie van 4 januari 2018 zal dus pas uit de boeken verdwijnen op 5 januari 2023.
Conclusie
Als u via een juridische entiteit belegt, vraag dan een LEI-nummer aan bij de KvK maar vergeet niet om het onderhoud van dit nummer in de loop van dit jaar, nadat u het toegestuurd gekregen heeft, weer stop te zetten.
Reken er maar op dat uw bank en (of) vermogensbeheerder u om dit nummer gaat vragen in de loop van dit (na)jaar.