Bij de start van 2021 hoopte iedereen dat de Covid-pandemie snel achter ons zou liggen, maar bijna twaalf maanden later blijkt niets minder waar. De komst van nieuwe varianten waar bestaande vaccins onvoldoende tegen beschermen maakt dat de economische impact van de pandemie nog steeds aanzienlijk blijft en voor aanhoudende onzekerheid zorgt.
Dit neemt niet weg dat de uitval aan de vraagzijde in 2021 veel kleiner was dan een jaar eerder, aangezien de meeste economieën weer grotendeels konden heropenen.
Reflatie
Een jaar geleden voorspelde ik dat het reflatie-thema volop ging spelen en dit bleek ook zo te zijn. De combinatie van monetaire en fiscale steunmaatregelen, een aantrekkende vraag en verschillende (logistieke) problemen aan de aanbodzijde maaktne van 2021 een goed jaar voor de grondstoffen.
Half december noteren de Bloomberg Commodity Index en de Dow Jones Commodity index ongeveer 25% hoger. De S&P GSCI staat zelfs 31% in de plus.
We bekijken in twee delen de stand van zaken bij de verschillende grondstoffencategorieën. Vandaag trap ik af met energie, granen en soft commodities.
Energie: olie en aardgas
Binnen het grondstoffencomplex zette energie een sterke prestatie neer. Een vat ruwe olie (WTI) kostte begin 2021 nog minder dan $50, maar in november piekte de prijs op $85: een klim met 70%. Nadien volgde een terugval richting $70, maar ruwe olie gaat het jaareinde in met een bonus van 50%.
Naast de hogere vraag is deze spectaculaire opmars met name toe te schrijven aan ingrepen aan de aanbodzijde. De OPEC+, het ad hoc samenwerkingsverband van de 13 reguliere OPEC-leden en 10 andere grote olieproducenten die niet tot het kartel behoren (onder andere Rusland), past periodiek de productiequota aan naargelang de verwachte vraag.
Dit is een lastige evenwichtsoefening, want te hoge energieprijzen ontregelen de economische groei en daar zijn ook de producenten niet bij gebaat.
Daarom blijft OPEC+ de productie maandelijks verhogen met 400.000 vaten per dag. Het gaat daarbij vooral om interne verschuivingen, waarbij producenten met een ongebruikte productiecapaciteit, zoals Saoedi-Arabië en Rusland, compenseren voor landen die hun afgesproken productiequota niet halen, zoals Nigeria en Angola.
Naast ruwe olie gingen ook de prijzen van benzine, stookolie en aardgas de hoogte in. Er is wel een groot verschil tussen de Amerikaanse aardgasmarkt (Nymex) en de Europese (TTF).
In de Verenigde Staten corrigeerde aardgas de voorbije weken mee met ruwe olie, maar in Europa blijft de prijs hardnekkig hoog. Dit heeft te maken met ongeplande productieonderbrekingen maar vooral met de geopolitieke situatie met Rusland en Oekraïne. Daardoor is het onzeker of de gaspijpleiding Nord Stream 2 op korte termijn in bedrijf zal komen. Bij een verdere escalatie zal Rusland niet geneigd zijn om de leveringen aan Europa te verhogen. De kans is daarom groot dat de aardgasprijs nog tot het einde van de winter hoog zal blijven.
Voor 2022 is er onder analisten geen consensus. Alles zal afhangen van de impact van de omikron-variant en de mate waarin verschillende landen hun economie al dan niet op slot zullen doen.
De OPEC is er voorlopig vrij gerust in en gaat in het meest recente Oil Market Report van december uit van een vrij milde impact op de vraag.
Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) is iets minder optimistisch en verlaagde de vraagprognose voor het eerste kwartaal van 2022 met 600.000 vaten per dag. Het IEA wijst er ook op dat de Verenigde Staten, Canada en Brazilië, drie belangrijke aanbieders die niet tot de OPEC+ behoren, hun productie volgend jaar verder zullen verhogen. Daardoor kan er in 2022 weer een aanbodoverschot ontstaan.
Ik blijf op middellange termijn optimistisch voor olie en aardgas. De consensusverwachtingen rond de vraag naar fossiele brandstoffen zijn veel te pessimistisch.
Nieuwe (alternatieve) energievormen zijn steeds accumulatief, wat betekent dat ze boven op de bestaande komen maar zonder dat deze verdwijnen. Zo is steenkool vele decennia na de commerciële doorbraak van aardgas wereldwijd nog steeds een belangrijke energiebron.
Aan de aanbodzijde zullen de lage investeringen in exploratie en de schaarste aan kapitaal voor nieuwe projecten zich binnen afzienbare tijd uiten in een lagere productie. Dit is een ideaal recept voor tekorten en hogere prijzen.
Granen
De graanprijzen klommen in het voorjaar van 2021 naar het hoogste peil sinds 2013. Zoals ik eind 2020 voorspelde zorgden verschillende elementen aan de vraag- en de aanbodzijde daarbij voor een perfecte storm. Het La Niña weerfenomeen zorgde voor tegenvallende maïs- en sojaopbrengsten in Brazilië en Argentinië.
Aan de vraagzijde importeerde China meer granen uit zowel Noord- als Zuid-Amerika. Later op het jaar vielen de prijzen terug na betere opbrengsten in het noordelijk halfrond en winstnemingen bij speculanten nadat de long-posities op de termijnmarkten op een historisch recordniveau stonden.
Toch is maïs half december nog een derde duurder dan begin dit jaar terwijl ook bij tarwe (+21%) en soja (+16%) het rendement nog ruim positief is.
Intussen is de aandacht van de markt weer verschoven naar de oogsten in het zuidelijk halfrond. Het lijkt er voorlopig op dat La Niña in 2022 niet zo krachtig zal zijn als dit jaar (en dus gunstig voor de opbrengsten), maar dat moet nog worden bevestigd.
De honger van China blijft wel groot, met aanhoudend hoge importcijfers. Bij tarwe hebben Australië en Rusland hun productieprognoses verhoogd, maar de geopolitieke spanningen in de regio van de Zwarte Zee blijven wel een aandachtspunt.
Soft commodities
Bij de soft commodities was een glanstol weggelegd voor koffie, dat 75% duurder werd. Tussen 2015 en 2020 noteerde de koffieprijs in een vrij smalle prijsvork van $1 tot $1,50 per pond. Begin december was de prijs opgelopen naar $2,50 per pond, het hoogste niveau in meer dan 10 jaar. In 2011 kostte een pond koffie nog meer dan $3 en het is niet uitgesloten dat dit record volgend jaar wordt gebroken.
De opeenvolgende Covid-varianten bleken niet bij machte om de stierenmarkt in koffie te ontregelen, ondanks waarschuwingen over een vraaguitval door de vele sluitingen in de horeca.
Bij soft commodities is het weer op korte termijn veruit de belangrijkste prijscomponent. Brazilië, de grootste koffieproducent ter wereld, kreeg in 2021 zowel met uitzonderlijke droogte als met strenge vorst te maken, met zware gevolgen voor de productie. Andere landen konden de tegenvallende opbrengst in Brazilië niet goedmaken.
Vietnam had te lijden onder een strenge golf van Covid-besmettingen terwijl Ethiopië op de rand van een burgeroorlog staat.
Beperkingen in logistiek en transport vormden een bijkomend probleem, want het plukken van koffiebessen en het roosteren ervan gebeurt op verschillende plaatsen. Daarna moet het eindproduct nog naar grote consumentenmarkten in het westen worden verscheept. Intussen raken ook de voorraden stilaan afgebouwd.
Naast koffie presteerde ook suiker erg goed in 2021, met een prijsstijging van 36%. Een pond suiker was sinds 2016 niet meer zo duur.
Suiker profiteerde van de hogere olieprijs, waardoor ook de biobrandstof ethanol (op basis van suiker) duurder werd. Daarnaast hadden de droogte en de vorst in Brazilië ook een negatieve impact op de suikeroogst. Dit werd ten dele gecompenseerd door hogere opbrengsten in India en Thailand.
Maar ook de productiekosten namen flink toe, door hogere energieprijzen en oplopende kosten voor weg- en zeetransport. De International Sugar Organisation verwacht dit jaar een aanbodtekort. Zolang de olieprijs en de kosteninflatie hoog blijven, is er geen reden om aan te nemen dat de suikerprijs op korte termijn fors zal dalen.
Katoen presteerde in 2021 nog beter dan suiker, met een prijsstijging van meer dan 40%. In november bereikte het gewas het hoogste prijsniveau sinds 2011.
De Verenigde Staten, na India en China de grootste katoenproducent en ook de grootste exporteur, moest afrekenen met een lange droogteperiode in Texas. Dit drukte het aanbod.
Een andere oorzaak is van politieke aard. Ex-president Trump verbood de invoer van katoen en kleding uit de Chinese provincie Xinjiang en zijn opvolger Biden heeft dit verbod nog niet teruggedraaid. Daardoor moeten Chinese kledingbedrijven die in de VS willen verkopen eerst katoen van buiten China invoeren, dit verwerken en nadien weer uitvoeren. Dit jaagt de prijs omhoog. Ik ga er van uit dat deze uitzonderlijke situatie in 2022 zal normaliseren.
In deel 2 van dit overzicht komen later deze maand de edelmetalen en industriële metalen aan bod.
Meer Outlook 2022